خطرات برق ACو DC

تفاوت جریان برق AC و DC:

خوب، بسیاری از مردم فکر می کنند که جریان DC نسبت به جریان AC خطرناک تر است تا آنجا که به شوک الکتریکی مربوط می شود. برای فهمیدن اینکه کدام یک خطرناک تر است، اجازه دهید به اصول جریان AC و جریان DC برگردیم

جریان برق AC

الگوی جریان متناوب در موج سینوسی جریان مسیر را به عقب و جلو تغییر می دهد. ما می توانیم جریان AC را در لوازم خانگی، چراغ ها، پنکه ها و غیره پیدا کنیم.

جریان برق DC

جریان مستقیم فقط در یک جهت جریان دار. این را می توان در مدارهای الکترونیکی، باتری ها و غیره یافت

در حالت کلی بگذارید به شما بگویم که جدا از نوع جریان، شدت شوک الکتریکی به عوامل دیگری نیز بستگی دارد. مانند،

مقدار جریان
به عنوان مثال، یک شوک الکتریکی با جریان متناوب 15 تا 20 میلی آمپر می تواند بسیار دردناک باشد. با این حال، یک شوک الکتریکی با 100 میلی آمپر ممکن است باعث مرگ شود

مسیر جریان
عبور جریان از دست راست به پای راست می تواند دردناک باشد. اما هنگامی که از قلب به دست چپ منتقل می شود ممکن است باعث فیبریلاسیون بطنی شود. این وضعیت معمولاً کشنده است.

مدت زمان
شوک الکتریکی با مقدار کمی جریان می گویند؛ همچنین اگر مدت طولانی تری نگه داشته شود می تواند اثر دردناکی ایجاد کند.

مقاومت بدن
مقاومت ارائه شده توسط بدن خیس در برابر شوک الکتریکی در مقایسه با بدن خشک کمتر است.اگر سطح حداقل ولتاژ‌های AC یا DC را در نظر بگیرید، ۵۰V AC در وضعیت خشک و ۲۵V در وضعیت مرطوب، اما DC تا ۱۲۰V برای ارتباط مستقیم و غیر مستقیم در تجهیزات الکتریکی ایمن در نظر گرفته می‌شود. در نتیجه ولتاژ و جریان AC نسبت به DC خطرناک‌تر است.

ظرفیت خازنی
بدن شخص همانند یک رسانه عایق بین سیم فاز و زمین عمل می‌کند که موجب ایجاد ظرفیت خازنی می‌شود. اما می‌دانید که خازن DC را بلوکه کرده و AC را عبور می‌دهد
به طور کلی، امپدانس و مقاومت در DC کمتر از AC می باشد، چون با افزایش فرکانس، امپدانس کاهش پیدا می‌کند. به این صورت، AC در برابر DC آسیب بیشتری وارد می‌کند.
به دلیل رفتار خازنی پوستی که در تماس با هادی حامل جریان است، در صورت تغییر سریع ولتاژ، جریان بیشتری می تواند از بدن عبور کند. مطالعات نشان داده است که دو برابر شدن ولتاژ باعث افزایش هفت برابری جریان می شود

فرکانس AC یا DC
برخی نیز معتقدند که DC با ولتاژ یکسان نسبت به AC خطرناک‌تر است، چون جریان AC چندین بار جهت خود را تغییر می‌ده که علت آن فرکانس است، و قربانی می‌تواند از شوک دوری کند، در صورتی که در DC فرکانسی وجود ندارد.

این موضو به یاد داشته باشید که جریان می‌کشد نه ولتاژ. ولی ولتاژ باید جریان را هدایت کند. درنتیجه آمپر مسئول شوک الکتریکی است نه ولت.

چرا بدن انسان دچار برق گرفتگی می شود؟

این کاملا جالب است که بدانید. جریان از طریق پوست به داخل بدن نفوذ می کند. خارجی ترین لایه اپیدرم پوست از یک ماده پروتئینی به نام کراتین تشکیل شده است.

کراتین بیشترین مقاومت را در برابر عبور برق دارد. بعد از لایه اپیدرم، غدد عرق و سپس رگ های خونی داریم. این غدد عرق و رگهای خونی از یونهای مختلفی تشکیل شده اند که رسانای خوبی برای برق هستند. از این رو، رگ های خونی و غدد عرق مقاومت کمی در برابر عبور برق دارند.

کدام جریان خطرناک تر است، AC یا DC ؟

استدلالهایی به نفع جریان AC و جریان DC وجود دارد. این استدلال ها بر اساس آزمایشات و مطالعات انجام شده بر روی انسانها (از جمله زن و مرد) و متخصصان صنعت است که تجربه کار با هر دو نوع جریان را دارند.

استدلال به نفع جریان DC

قربانیانی که شوک الکتریکی با جریان DC را تجربه کرده اند می گوید که قادر به عقب کشیدن دست خود نیستند زیرا جریان DC به طور مداوم جریان دارد. این اثر شبیه زنگ در برقی است که با جریان DC ارائه می شود. از این رو، اعتقاد بر این است که شوک جریان DC خطرناک تر است.

در حالی که، در مورد جریان AC، فردی که دچار برق گرفتگی شده است می تواند با صفر رفتن جریان دست خود را عقب بکشد. از این رو، اعتقاد بر این است که شوک جریان AC حداقل خطرناک از جریان DC است.آستانه جریان DC بالاتر از آستان AC است. برای تولید تأثیر مشابه جریان AC، جریان DC بیشتری لازم است..

‏AC یک قاتل زنجیره‌ای است

‏AC یک قاتل زنجیره‌ای است، زیرا AC با فرکانس کمتر با سطح ولتاژ یکسان خطرناک‌تر از DC است. به عبارت دیگر، ولتاژ AC با مقدار ۲۳۰V (یا ۱۲۰V) خطرناک‌تر از ولتاژ ۲۳۰v DC یا ۱۲۰V DC است. اما به یاد داشته باشید که DC نیز می‌تواند شما را برشته کند. یعنی اگر می‌گوییم AC خطرناک‌تر است منظورمان این نیست که DC با شما کاری نمی‌کند. آگاه باشید و به هیچ کدام اعتماد نکنید.

ولتاژ و جریان AC با فرکانس کم، برای مثال ۵۰ یا ۶۰ هرتز، نسبت به AC با فرکانس بالاتر (مانند ۵۰۰ یا ۶۰۰ هرتز) خطرناک‌تر است. همچنین جریان‌ها و ولتاژ‌های AC سه الی پنج برابر خطرناک‌تر از DC با همان سطح ولتاژ می باشند.

هنگامی که فرد دچار برق گرفتگی می شود، تمرکز آن فرد خلاص شدن از شر آن و نجات جان است. آنچه در داخل عضلات اتفاق می افتد قابل تشخیص نیست

ولتاژ و جریان DC، باعث ایجاد یک انقباض تشنج آور می‌شود (یک فرآیند غیر قابل کنترل که در آن ماهیچه‌ها کوتاه‌تر و منقبض‌تر می‌شوند) که موجب می‌شود شخص از سمت منبع جریان یا ولتاژی که به آن دست زده است پرت شود.

ولتاژ و جریان AC باعث ایجاد کزاز عضلات می‌شود (وضعیتی که در آن اسپاسم متناوب و لحظه‌ای ماهیچه رخ می‌دهد)، و شخص که با منبع جریان یا ولتاژ AC ارتباط دارد را فریز می‌کند (یا بخش‌هایی از بدن او را فریز می‌کند).

به دلیل رفتار متناوب AC، باعث می‌شود نورون‌های تنظیم سرعت قلب وارد حالت رشته‌سازی شوند که بسیار خطرناک‌تر از DC است. در این حال شوک الکتریک ایجاد می شود و به دلیل رشته رشته شدن منجر به ایست قلبی قربانی می‌شود. در این صورت، قلب فریز شده با احتمال بیشتری نسبت به قلب رشته شده دوباره می‌تواند به حالت عادی برگردد. در این گونه موارد تجهیزات رشته‌زدایی (که واحدهای DC را به بخش رشته‌ای ارسال کرده و قلب را دوباره احیا کرده و به حالت عادی برمی‌گردانند) در خدمات اورژانس پزشکی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

طبق آزمایشات چارلز دالزیل روی مردان و زنان، در صورت شوک الکتریکی با جریان DC انقباض عضلات به طور مداوم است. در حالی که در مورد جریان AC، فردی که دچار شوک الکتریکی می شود دچار یک سری انقباض عضلانی می شود. مجموعه ای از انقباضات عضلانی آسیب بسیار شدیدی به عضلات وارد می کند

توجه:

هم جریان و هم ولتاژ AC یا DC خطرناک هستند. مواظب باشید به سیم‌های فاز دست نزنید. در صورت وجود شوک الکتریکی، سعی کنید سریعا منبع تغذیه را قطع کرده و بدن قربانی را از منبع دور کنید (حتما باید قبل از انجام این کار عایق مناسبی داشته باشید). برای تعمیر و عیب‌یابی فقط از پرسنل حرفه‌ای درخواست کمک کنید.

برق گرفتگی

برق گرفتگی:

چهار نوع صدمه اصلی ناشی از جریان الکتریکی عبارتند از : برق گرفتگی (مرگ در اثر شوک الکتریکی)، شوک های الکتریکی، سوختگی و سقوط .

آثار فیزیولوژیک برق بر بدن انسان

مقدار جریانی که ممکن است بدون هیچ گونه خطری از بدن انسان عبور کند، به ویژگی های جسمی شخص، دامنه جریان، نوع جریان، مسیر و طول مدت عبور جریان بستگی دارد. مقاومت الکتریکی بدن در صورتی که پوست سالم و خشک باشد، 1300 تا 3000 اهم است. مقاومت الکتریکی بدن شامل مقاومت داخلی بدن (زیر پوست) و مقاومت پوست (نوع خشک و مرطوب) و نوع لباس و سطح تماس است. مقاومت بدن در نتیجه رطوبت کاهش می یابد و هنگامی حداکثر است که خشک باشد. خراش، زخم و سوختگی، آلودگی بدن یا دست با روغن یا مواد دیگر، تعریق و... می تواند باعت پایین آمدن مقاومت بدن شود.

مقاومت خارجی که همان مقاومت پوست بدن است بنا بر آن که تا چه حد قسمت خارجی بدن با جسم هادی برق در تماس باشد، به همان نسبت مقاومت بدن تغییر خواهد کرد و هر قدر سطح تماس دست با سیم حامل جریان زیاد تر باشد، مقاومت بدن کمتر و در نتیجه جریان زیاد تری از بدن انسان عبور خواهد کرد. مثلا اگر سر انگشت شخصی با سیم برق تماس پیدا کند، کمتر از کف دست شخصی که به برق تماس یافته، آسیب می بیند. باید سعی کرد همیشه با یک دست با برق کار شود و اگر با دست راست کار شود، آسیب کمتری وارد خواهد شد. جریان هایی که از قلب یا سیستم عصبی عبور کنند خطرناک تر هستند.

فرد در مقابل جریان یک میلی آمپر واکنش نشان می دهد، حتی جریان 12 میلی آمپر باعث خواهد شد که عضلات دست منقبض شود. البته آسیب این چنین شوکی بستگی به مدت تماس، وضع جسمی و به خصوص قلبی فرد دارد. به طور کلی جریان 50 میلی آمپر به بالا کشنده است. حد ولتاژ خطرناک برای این که جریان از 50 میلی آمپر بیشتر باشد 65 ولت است. UB=1300*0/05=65V از نظر نوع جریان، جریان متناوب به ویژه فرکانس 50 هرتز از جریان مستقیم خطرناک تر است زیرا مقاومت بدن در برابر جریان مستقیم تقریبا 4200 اهم می باشد.

در جریان 50 تا 80 میلی آمپر نفس بند می آید و بطن های قلب دچار لرزش می شوند. در جریان 90 تا 100 میلی آمپر اگر قطع تنفس بیش از سه ثانیه طول بکشد، قلب فلج شده و حرکت بطن های قلب قطع می شود. این شرایط در چند دقیقه منجر به مرگ می شود مگر این که با وسیله مخصوصی به نام دفیبرلاتور به نجات قربانی شتافت. در جریان 4 آمپر قلب نمی تواند عمل پمپاژ را انجام دهد و بافت های بدن در جریان های بیش از 5 آمپر دچار سوختگی می شوند.

اولین اقدام در هنگام ایجاد این گونه حوادث عمل احیاء قلبی و تنفس دهان به دهان می باشد. آمارها نشان داده است اگر در دقیقه اول به مصدوم کمک شود90./.، پس از 6 دقیقه 10./.، و پس از 12 دقیقه احتمال کمی برای نجات مصدوم وجود خواهد داشت. آموزش کمک های اولیه به معلمان، دانش آموزان و آحاد جامعه وظیفه مهمی است که نباید به دست فراموشی سپرده شود.

سوختگی در اثر قوس الکتریکی

از دیگر خطرهای برق سوختگی در اثر قوس الکتریکی است. جرقه های الکتریکی به هنگام تخلیه جریان برق قوی ایجاد می شوند. قوس، تخلیه الکتریکی است که هنگام وجود ولتاژهای زیاد در فاصله بین رساناها و در اثر عبور جریان از هوا تولید می شود. این وضعیت ناشی از خرابی تجهیزات در نتیجه کاربرد نادرست یا خستگی می باشد.

قوس، تششعات گرمایی و نور شدید ساطع می کند که می تواند منجر به سوختگی گردد. همچنین قوس با ولتاژ بالا می تواند جرقه ای با فشار موج قابل توجه ایجاد کند. شخصی که دو متر دور تر از قوس 25000 آمپری قرار دارد، نیرویی حدود 480 پوند را در جلوی بدنش احساس می کند. به علاوه برخی انفجارها می توانند در اثر صدمه مغزی باعث آسیب های شدید شنوایی و از دست دادن حافظه شوند.

این قوس ها با ولتاژ زیاد می توانند باعث ذوب شدن بسیاری از ترکیبات آلومینیوم و مس موجود در تجهیزات برقی شوند. قطرات حاصل از فلزات ذوب شده می توانند از طریق فشار موج به فواصل دور تری پرتاب شوند و موجب سوختگی یا آتش گرفتن لباس افراد شوند.

علل برق گرفتگی، عایق کردن سیم ها و اثرات:

علل برق گرفتگی چند دسته است:
1 – وجود ولتاژ٢٢٠ تا ٤٤٠ ولت درخانه یا دفتر کار.
2 – وجود ولتاژهای قوی تر در کارگاه.
3 – برخورد با صاعقه در بیابان ها یا اماکنی که ولتاژ آن به مگا ولت می رسد.

شدت برق گرفتگی بستگی دارد به :
1- مقاومت پوست بدن (این مقاومت در مردها 3 کیلو اهم و در زنها کمتر است )
2- رطوبت پوست بدن (مقاومت پوست بدن در صورت مرطوب بودن پوست کاهش می یابد .)
3- عبور جریان برق از بدن در صورتی که جریان برق از بین دو دست و یا از بین یکی از دست ها و پای چپ بگذرد و به علت قرار گرفتن قلب در مسیر جریان بیمار آسیب بیشتری خواهد دید.
4- ولتاژ برق (از نظر ایمنی ولتاژ های پایین تر از 32 ولت بی خطر وبیشتر از 50 ولت خطرناک است ).

علامت های برق گرفتگی :
1- انقباض ماهیچه ها : برق گرفته ممکن است در اثر انقباض ماهیچه های دست سیم برق را محکم گرفته و آن را رها نکند و یا بر عکس انقباض عضلات باعث پرتاب شدن او شود.
2- قطع تنفس : در اثر فلج شدن مرکز تنفس در بصل النخاع
3- لرزش بطنی قلب : برق گرفتگی موجب تند شدن ضربان قلب میشود یعنی ضربان قلب در دقیقه به جای 80 به 300 الی 600 بار میرسد .
4- سوختگی : در محل ورود و خروج جریان برق سوختگی ایجاد میشود .

خطر برق گرفتگی :
به دو صورت به وقوع می پیوندد:1- تماس مستقیم 2- تماس غیر مستقیم

تماس مستقیم:

هنگامی که سیستم کاملا سالم است و انسان به سهو یا بر اثر بی توجهی و بی مبالاتی با هادی برق دار در یک نقطه تماس حاصل کند ، به این گونه برق گرفتگی تماس مستقیم گویند .

تماس غیر مستقیم:

هنگامی که در اثر خراب شدن عایق بندی یا هر علت دیگر، یک هادی برق دار با سطوح فلزی در دسترس مربوط به سیستم با بدنه هادی مانند ،بدنه موتور ، تابلوی برق یا دستگاه دیگری تماس حاصل کند و در عین حال انسان با همان سطح فلزی در تماس باشد . به این گونه برق گرفتگی ، تماس غیر مستقیم گویند .

برق گرفتگی انسان بدین گونه ایجاد میشود :
1- تماس بدن با هر دو سیم فاز ونول.
2- تماس یک فاز و یک نقطه از دستگاه با بدن.
3- تماس بدن با دستگاهی که جریان فاز به آن متصل است.

قطع کننده های دیفرانسیلی راه حل جدید این موضوع است . در ماده ی 36 از قانون 14 نوامبر 1962 فرانسه آمده است که : ( وسایل قطع کننده باید بتوانند هنگامی که بین فاز و بدنه دستگاه اتصالی پیش میآید ، قبل از آن که بدنه وسایل به پتانسیل 24 ولت مثبت به زمین در محلهای خیلی هادی و 50 ولت در سایر حالات برسد ، جریان برق را فورا قطع کند و این شرایط در خصوصیات رله ی دیفرانسیلی نهفته است .)

علت برق گرفتگی:
ضربان قلب انسان با توجه به سن فرق میکند . این ضربان بین 70 تا 105 بار در دقیقه است . ضربان، یا به بیان دیگر فرکانس برق شهری در هر ثانیه 50 بار و در هر دقیقه 3000 بار است . وقتی شخصی با برق تماس پیدا میکند ، یا در اصطلاح برق او را میگیرد ، بدن انسان میخواهد تعداد ضربان قلب خود را با فرکانس برق شهر یکسان کند و قلب شروع به افزایش ضربان میکند ؛ اما چون قادر نیست در هر ثانیه 3000 بار طپش داشته باشد، از این رو در همان لحظات نخستین، با افزایش ضربان، شدت جریان خون را زیاد و با افزایش آن، قلب و شریان ها پاره میشود و دریچه های قلب به سبب پارگی از کار می افتد و متوقف میشود و مرگ عارض میگردد .

تقسیم بندی تاسیسات الکتریکی از نظر ولتاژ :
1- ولتاژهای خیلی ضعیف :

تا 50 ولت در جریان مستقیم ، تا مقدار موثر 24 ولت بین هادی و زمین در جریان متناوب تا 24 ولت بین فازهایی که دارای جریان سه فاز بوده و سیم نول آن به زمین متصل باشد.

2- ولتاژهای ضعیف :

50 تا 600 ولت در جریان مستقیم،24 تا 250 ولت بین فاز و زمین در جریان متناوب 42 تا 433 ولت بین فازها اگر جریان سه فاز باشد . با توجه به عوامل مختلف مانند: مقاومت زمین در محل - مقاومت بدن شخص – رطوبت زمین و...

3- ولتاژهای قوی:

600 تا6000 ولت در جریان مستقیم، 250 تا 33000 ولت بین هادیها و زمین در جریان متناوب،433 تا 57000 ولت بین فازها در جریان سه فاز .

4- ولتاژهای خیلی قوی:

ولتاژهای بیش از 6000 ولت در جریان مستقیم و بیش از 33000 ولت بین هادیها و زمین در جریان متناوب و بیش از 57000 ولت بین فازها در جریان سه فاز در ردیف ولتاژهای خیلی قوی قرار دارند.

* عایق بندی قسمت های برق دار، ایجاد حصار و موانع

برق مصرفی شهری ما ۲۲۰ ولت می باشد که این مقدار برای نابودی فرد کافی است. ما روزانه با وسایل برقی بسیاری سرو کار داریم و از آنها به صورت درست یا نادرست استفاده می کنیم که باید به ایمنی جانی خود در برخورد با این وسایل توجه کنیم. به طور کلی لوازم برقی ،سیم های رابط ، کلیدها ، پریزها و ...، در محل تولید به صورت کاملا ایمنی از نظر عایقی ساخته میشوند و بسته به مورد مصرفی از نظر عایقی با هم متفاوتند . عایق ها انواع گوناگون دارند که بسته به مورد استفاده در سیم ها با نام های گوناگون شناخته می شوند.

ولی با وجود عایق های پیش ساخته نیز باید به موارد ایمنی توجه کرد مثلا نمونه بارز آن سیم کشی ساختمان هاست که از داخل لوله های پلاستیکی و داخل دیوار کار گذاشته میشوند که در وحله اول ایمنی بعد زیبایی کار را بالا میبرد .

سیم ها در قسمت اتصال به وسایل، منبع ، کلید و ... لخت هستند که برای اتصال آن به پیچ می توانیم از کابل شو یا سوکت های مخصوص استفاده کنیم تا در صد ایمنی نیز بالا رود . البته این اتصالات زیر روپوش ، درب کلیدها و... قرار میگیرند . حال اگر اتصال ما اتصال سیم به سیم باشد یعنی زیر پیچ و ... قرار نگیرد در این صورت اتصال ما باید عایق کاری شود و عایق مورد استفاده نیز باید از همان مواد عایقی باشد که روی هادی قرار دارد .

به منظور نوار پیچی محل اتصالات معمولا از چسب های لاستیکی استفاده میشود که این کار باید با نرمی و کشش توام باشد تا هوایی بین لایه ها باقی نماند و بهتر است برای این کار از وسط کار شروع شود .

اتصالات در صنعت :
تابلوهای برق موارد استفاده زیادی دارد . تابلو برقهای شبکه های الکتریکی موجودند که از بیش از صد قسمت مانند کنتاکتور ، رله ها و ... تشکیل شده اند و با برق شهر و یا برق فشار قوی تغذیه میشوند. در هر صورت سر سیم ها را به صورت پیچی اتصال داده اند . پس با وجود این همه سیم کنار هم باید به عایق بندی آنها نیز توجه شود که با درست قرار دادن آنها زیر پیچ به ایمنی توجه میشود .

برق اصلی در تابلوهای بزرگ به وسیله شمش های مسی تامین میشود یعنی به جای سیم ، شمشهای مسی که هیچگونه عایقی ندارد را در تابلو قرار میدهند . نحوه عایق بندی این شمش های مسی با سیم فرق می کند یعنی از چسب های لاستیکی نمی توان استفاده کرد. این شمش ها را به طور کامل رنگ آمیزی (عایق رنگی ) و نقاط اتصال دو شمش را از رنگ پاک و دو شمش را با پیچ به یکدیگر محکم می کنند.

تابلوها را با وجود ایمنی های کلی که در آن رعایت می شود به صورت کمدی و درب دار می سازند تا قسمت های برق دار به طور کلی از دست رس انسان دور باشد. در شبکه های برق به دلیل وجود تلفات انرژی در مسیر های طولانی مجبور به استفاده از ترانس هستند.( طبق قانون توان) تا جریان را کاهش و ولتاژ را افزایش دهند و تلفات را کم کنند. که این ترانس ها یا در اتاقک های برق و یا روی تیر های چراغ برق نصب می شوند.

از اتاقک های برق برای کنترل قسمتی از برق شهر، کوچه و خیابان تعبیه شده اند که درون این اتاقک ها به دلیل وجود تابلو های برق و قسمت های برق دار از کف پوش های توری که به زمین ارت شده اند استفاده می شود تا از برق گرفتگی شخص نسبت به وسایل جلوگیری شود در ضمن این سایت های برق از دست رس افراد معمولی به دور است و حفاظت می شود.

* شرایط محیطی جریان ها و ولتاژهای مجاز برای بدن انسان

مقدار جریانی که ممکن است بدون هیچ گونه خطری از بدن انسان عبور کند به ویژگیهای جسمی شخص ، دامنه جریان ، نوع جریان ، مسیر و طول مدت جریان بستگی دارد . شرایط محیطی هم از جمله عواملی است که می تواند در تاثیر جریان برق بر روی بدن انسان موثر باشد و باعث می شود که مقاومت بدن در شرایط مختلف محیطی تغییر کند ، مثلا در جایی که رطوبت زیاد است یا اینکه زمین زیر پای فرد مرطوب است چون که رطوبت خود انتقال دهنده جریان برق است و ذرات آب میتوانند جریان برق را هدایت کنند باعث کاهش مقاومت بدن می شود و باعث میشود حد اقل ولتاژ و جریان مجاز برای بدن کاهش یابد و در مناطق خشک مقاومت بدن حد اکثر است .

بنابر این در محیط های مرطوب خطر برق گرفتگی و تاثیر جریان و ولتاژ برق برای بدن بیشتر از محیط ها و آب و هوای خشک است . خراش ، زخم و سوختگی می تواند باعث پایین آمدن مقاومت بدن شود . فرد در مقابل جریان یک میلی آمپر واکنش نشان می دهد حتی جریان کم در حد 12میلی آمپر نیز باعث خواهد شد که عضلات دست منقبض شود .

البته آسیب این چنین شوکی (shock) بستگی به : مدت تماس ، وضع جسمی و به خصوص وضع قلبی فرد دارد . به طور کلی جریان 50 میلی آمپر به بالا کشنده است . جریان های کمتر از این هم در صورتی که از مسیر قلب عبور کند خطر ناک هستند هنگامی که فردی به علت عبور جریان برق بی هوش شده باشد حدس زدن مقدار جریانی که باعث این بی هوشی شده است غیر ممکن است در صورتی که تنفس قطع شده باشد باید فورا تنفس مصنوعی را شروع کرد .

حد ولتاژ خطر ناک محاسبه شده است : حداقل مقاومت بدن 1.3 KΩ فرض میشود ، که طبق محاسبات حداقل ولتاژ خطرناک برای بدن زمانی که حداقل جریان خطرناک برای بدن 50 میلی آمپر است از رابطه زیر بدست می آید :

U = I * R = 1300 * 0.05 = 65 V

بنابراین حداقل ولتاژ تماس خطرناک برای بدن انسان 65 ولت است . از نظر نوع جریان ، جریان متناوب به ویژه فرکانس 50 هرتز از جریان مستقیم خطر ناک تر است.

در جدول زیر عکس العمل فیزیولوژی بدن در مقابل افزایش جریان آمده است:
با توجه به جدول فوق :

در شدت جریان 0.6 تا 1.5 میلی آمپر، آثار این مقدار جریان در جریان دایم (مستقیم) در بدن احساس نمی شود . اما در جریان متناوب با فرکانس 50 تا 60 هرتز احساس عبور جریان و لرزش کم انگشتان دست محسوس است و در شدت جریان 2 تا 3 میلی آمپر در جریان مستقیم عبور جریان از بدن محسوس نیست اما در جریان متناوب لرزش شدید انگشتان دست دیده میشود .

جریان مستقیم به مراتب خطر کمتری نسبت به جریان متناوب با مقدار مساوی دارد . مثلا در جریان 5 تا 7 میلی آمپر در جریان مستقیم در بدن درد با خارش و احساس گرما وجود دارد و در جریان متناوب تشنج دست ها وجود دارد در جریانهای بالاتر از این مقدار هم جریان مستقیم تاثیر کمتری دارد .

** جریان 90 تا 100 میلی آمپر در هر دو جریان مستقیم و متناوب بسیار خطرناک است . به طوری که در جریان مستقیم باعث بند آمدن تنفس و در نهایت خفگی را باعث میشود و در جریان متناوب قطع تنفس که اگر بیش از 3 ثانیه طول بکشد قلب فلج شده و حرکات بطن های قلب قطع میشود و در نهایت باعث مرگ فرد می شود .

مدیریت ایمنی فرآیند (Process Safety Management)

مدیریت ایمنی فرآیند (Process Safety Management)

• صنایع فرآیندی: از دیدگاه مدیریت ایمنی فرآیند، فرآیند به معنای هر گونه فعالیت یا ترکیبی از فعالیت ها شامل هر نوع استفاده، ذخیره سازی، تولید، پردازش و یا انتقال و جا به جایی مواد شیمیایی تلقی می گردد.
• مدیریت ایمنی فرآیند (Process Safety Management): مدیریت ایمنی فرآیند ابزاری است تحلیلی که تمرکز اصلی آن بر روی پیشگیری از رهایش هر گونه ماده خطرناک (طبق تعاریف OSHA یا EPA) می باشد.

2-اهداف PSM چیست؟

حداقل اهداف مدیریت ایمنی فرآیند به شرح ذیل می باشد:

• حفظ و توسعه صحیح اطلاعات ایمنی و مربوط به فرآیند که شامل اطلاعات مواد، فرآیندها، تجهیزات و غیره می باشد.
• بررسی و ارزیابی خطرات محیط کار شامل حوادث انتشار، سوابق نشت ها، تخمین تاثیرات و…
• اخذ مشارکت کارکنان
• وجود یک سیستم و پیاده سازی رویکردی سیستمی به منظور مدیریت موضوعات ایمنی در سازمان
• برقراری برنامه تضمین کیفیت
• اطمینان از ارائه آموزش های عمومی و تخصصی به کلیه پرسنل در زمینه فرآیند

3- عناصر سیستم مدیریت ایمنی فرآیند (PSM) چیست؟

در موضوع مدیریت ایمنی فرآیند یا PSM، مدل های متنوعی با عناصر مختلف توسط سازمان ها و ارگان های ملی و بین المللی و با هدف توجه ویژه به رویکرد مهندسی ایمنی در فرآیندهای شیمیایی ارائه شده است.

در ادامه به شرح این عناصر می پردازیم تا بدانید که عناصر مهم PSM چیست.

1-3 اطلاعات ایمنی فرآیند

اطلاعات ایمنی فرآیند به 3 دسته زیر تقسیم می شود:

• شیمی مواد فرآیند
• تکنولوژی فرآیند
• تجهیزات فرآیند

2-3 تجزیه و تحلیل خطرات فرآیندی (PHA)

المان شناسایی خطرات فرآیندی و به طور کلی موضوع شناسایی خطرات (شغلی، فرآیند و تجهیزات) به عنوان قلب کلیه سیستم های ایمنی و HSE مطرح می باشد.

از مهم ترین روش های کمی و نیمه کمی و کیفی شناسایی خطرات ارزیابی ریسک می توان به موارد زیر اشاره نمود:

1. تکنیک های کیفی شامل: HRA, HAZAN, FMEA, JSA, What if, JHA, Check List,…
2. تکنیک های کمی شامل: Tripod, Bow Tie, ETA, FTA,…
3. تکنیک های نیمه کمی شامل: RBI, LOPA,…

هم چنین از یک دیدگاه دیگر، کلیه روش های شناسایی خطرات و ارزیابی ریسک از دیدگاه کاربردهای آن در علم مهندسی HSE به سه گروه زیر نیز قابل تقسیم بندی می باشد:

1. روش های شناسایی خطرات شغلی و انسانی
2. روش های شناسایی خطرات تجهیزات
3. روش های شناسایی خطرات فرآیندی

3-3 دستورالعمل های اجرایی و عملیاتی

بر اساس الزامات OSHA3132 موارد مرتبط با ایمنی و بهداشت صنعتی که در روش ها و دستورالعمل های اجرایی و به خصوص عملیاتی می بایست مشخص شوند، عبارتند از:

• محدودیت های عملیاتی
• ملاحظات ایمنی و بهداشت
• سیستم های ایمنی و عملکرد آن ها

4-3 مشارکت کارکنان

المان مشارکت کارکنان به عنوان ورودی اصلی و اولیه برای آغاز طرح ریزی و پیاده سازی PSM معرفی شده است که
سازمان ها را به سمت و سوی شاخص های پرواکتیو و آینده نگر ایمنی سوق می دهد.

اما نقش کارکنان در سیستم PSM چیست؟

در مدل PSM ارائه شده توسط CCPS، این عنصر در قالب چند عنصر مجزا با نام های ذیل مورد توجه قرار می گیرند:

• درگیر کردن نیروی کار
• متعهد کردن ذینفعان
• فرهنگ ایمنی فرآیند

5-3 تاثیر آموزش کارکنان بر PSM چیست؟

OSHA در راهنمای 3133 خود، آموزش های صحیح و مستمر به کارکنان را به عنوان یکی از اولین و اصلی ترین ورودی های اجرای موفق و کامل سیستم مدیریت ایمنی فرآیند معرفی نموده است.

مجتمع های فرآیندی جهت استقرار مناسب PSM، باید سیستم هوشمند و مکانیزه ای را جهت نیازسنجی، برنامه ریزی، اجرا و تعیین اثربخشی دوره های آموزشی کارکنان طرح ریزی نمایند.

Moskowitz الگویی جهت نیازسنجی آموزش های HSE مطرح می نماید که به شرح ذیل می باشد:

• ارزیابی دانش و مهارت ها
• تجزیه و تحلیل شغل و وظایف
• نیازسنجی مبتنی بر شایستگی
• ارزیابی نیازهای استراتژیک

سازمان ایمنی و بهداشت کانادا (CCOHS) به منظور تعیین نیازهای آموزشی OH&S از سه الگوی مطرح در حوزه نیازسنجی استفاده نموده است.

• الگوی نیازسنجی روملر
• الگوی نیازسنجی روست
• الگوی نیازسنجی فورد

6-3 نقش پیمانکاران در PSM چیست؟

مطابق با الزامات OSHA در مدل PSM و هم چنین توصیه های استاندارد OSHA 3132،
شناسایی و تعیین مسئولیت کارفرمایان و پیمانکاران در ارتباط با کارگران و کارکنانی که در زمینه نگهداری، تعمیرات، نوسازی، اصلاح و
یا کارهای اختصاصی دیگری در فرآیندهای تحت پوشش قانون PSM مشارکت دارند، الزامی است.

پس از ورود شرکت پیمانکاری به داخل مجتمع، مطابق با اصلی ترین وظایف که OSHA به عنوان مهم ترین مسئولیت های کارفرمایان در قبال پیمانکاران در سیستم مدیریت ایمنی فرآیند قید نموده است که
به شرح زیر می باشند، باید بستر های لازم جهت تحقق این موارد صورت پذیرد:

1. آشنا ساختن پیمانکاران با خطرات بالقوه و مقررات ایمنی واحدهای عملیاتی و فرآیندی
2. ارزیابی ایمنی فرآیند و HSE فعالیت ها و برنامه های پیمانکاران
3. ارزیابی فنی فعالیت های پیمانکاران
4. انجام اقدامات لازم در جهت ارتقای سطح ایمنی فرآیند پیمانکاران
5. ارزیابی خرید و تامین تجهیزات فنی و ایمنی مورد نیاز در پروژه یا فرآیند که توسط پیمانکار تهیه می شود.

7-3 بازنگری ایمنی قبل از راه اندازی (PSSR)

المان بازنگری ایمنی پیش از راه اندازی از یک دیدگاه می بایست در دو حالت ذیل در سطح مجتمع ها اجرایی گردد:

• قبل از راه اندازی واحدهای فرآیندی جدید
• قبل از راه اندازی واحدهای فرآیندی که بعد از تعمیرات اساسی (Overhaul) و یا حوادث بزرگ مانند حریق و انفجار، تغییرات قابل توجهی در آن ها صورت پذیرفته است.

گواهی نامه PSSR بر اساس نتایج گزارش نهایی در سه گروه زیر از طرف تیم PSSR صادر می گردد:

• واحد برای راه اندازی ایمن است.
• در صورت رفع نواقص و پانچ ها و اجرای پیشنهادات اصلاحی، واحد برای راه اندازی ایمن است.
• واحد برای راه اندازی ایمن نمی باشد.

8-3 تجهیزات ثابت و یکپارچگی مکانیکی (AIM)

این عنصر شامل موضوعاتی نظیر طراحی صحیح یک تجهیز فرآیندی با توجه به معیارهای عملکردی و منطقه ای،
نصب و راه اندازی مناسب، بازرسی های دقیق و منظم و تعمیرات و نگهداری با رویکرد پیشگیرانه می باشد.

تعمیرات پیشگیرانه PM

مطابق با الزامات OSHA مراحل اصلی پیاده سازی مدیریت یکپارچگی مکانیکی تجهیزات در صنایع فرآیندی عبارتند از:

• شناسایی خطرات و ارزیابی ریسک جهت شناسایی قطعات و اجزای بحرانی آسیب رسان به یکپارچگی تجهیزات و تعیین مدهای از کار افتادگی (Failure Mode) هر یک از آن ها
• تصمیم گیری مدیریت جهت تعریف استانداردهای عملکرد هر یک از تجهیزات و نیز طراحی و پیاده سازی برنامه های بازرسی، نگهداری و ممیزی
• گزارش دهی و پیگیری وضعیت عملکرد تجهیزات به ویژه تجهیزات بحرانی

انواع بازرسی از تجهیزات به صورت زیر می باشد:

• تست و بازرسی های انجام شده در زمان در سرویس بودن دستگاه
• تست و بازرسی های انجام شده در زمان از سرویس خارج بودن دستگاه
• تست و بازرسی های انجام شده در زمان قبل از راه اندازی دستگاه

9-3 مجوز کار گرم

سیستم مجوز کار(P.T.W):

طبق تعریف کار گرم (Hot Work) شامل کلیه فعالیت هایی است که پتانسیل تولید یک منبع حرارتی را دارند.

OSHA صراحتاً انجام هر گونه کار گرم را در محیط های قابل انفجار و با وجود شرایط انفجاری ممنوع نموده است.

هم چنین استانداردهای دیگر مانند NFPA 326 و NFPA 51 B نیز توقف کلیه فعالیت های گرم در واحدهای عملیاتی و در زمان انجام کار گرم در داخل ظروف، مخازن و… را در زمانی که محدوده LEL گازها و بخارات قابل اشتعال به 5 درصد حجمی می رسد تا تعیین منبع انتشار و حذف یا کاهش آن، الزامی دانسته است.

10-3 مدیریت تغییرات (MOC)

مدیریت تغییرات یکی از چالش های مهم و اصلی HSE در اغلب شرکت ها و صنایع فرآیندی و غیر فرآیندی می باشد.

تغییرات از نظر ماهیت و شکل، می توانند به سه دسته زیر تقسیم می شوند:

• تغییر اجرایی
• تغییر ساختاری یا سازمانی
• تغییر فنی

مراحل انجام مدیریت تغییر به صورت زیر می باشد:

• پیشنهاد تغییر
• بررسی تغییرات
• ارزیابی جزئیات تغییر
• به روز کردن اطلاعات
• آموزش و آگاهی
• اجرای طرح/تغییر پیشنهادی
• مستندسازی تغییر
• پیگیری و بازنگری

11-3 تجزیه و تحلیل و تحقیق در حوادث

بررسی و تحقیق بر رویدادهای فرآیندی به منظور تعیین زنجیره وقایع و علل موثر در بروز هر حادثه و رویداد، بخش مهم و حساس در برنامه مدیریت ایمنی فرآیند می باشد.

یک حادثه فرآیندی ممکن است ده یا بیش از ده رویداد داشته باشد که می توانند علت های آن را تشکیل دهند.

یک تجزیه و تحلیل دقیق معمولاً سه سطح از علل را در حوادث و رویدادهای فنی آشکار می سازد:

• علل پایه ای (اساسی)
• علل غیر مستقیم
• علل مستقیم

12-3 برنامه ریزی و واکنش در شرایط اضطراری (ERP)

ضروری است که برای مقابله با هر رویداد و حادثه، اقدامات مدیریتی گسترده و مشخصی صورت پذیرد.

چنان چه حادثه کوچک بوده و تنها یک یا دو نفر در آن درگیر باشند، این فعالیت ها همواره تا حد خاصی انجام می شود.

وظایف سازمانی سیستم فرماندهی حادثه، حول پنج فعالیت اصلی مدیریتی دور می زند:

• فرماندهی
• عملیات
• برنامه ریزی
• لجستیک
• اداری/مالی

13-3 ممیزی انطباق

ممیزی یکی از زیر ساخت های هر نظام مدیریتی می باشد که
مراحل و قدم های انجام ممیزی انطباق PSM به شرح زیر می باشد:

1. توسعه برنامه ممیزی انطباق
2. انجام ممیزی در سطح مجتمع
3. مستندسازی نتایج و یافته های ممیزی
4. پیگیری و مدیریت نمودن توصیه ها و اقدامات اصلاحی

14-3 اسرار تجاری

مطابق با استاندارد OSHA 3132 کارفرماها باید همه اطلاعات ضروری در خصوص سیستم مدیریت ایمنی فرآیند را بدون ملاحظه مسائل محرمانه شغلی و کاری در دسترس افراد ذیل قرار دهد:

• افرادی که مسئول ثبت و نگهداری اطلاعات ایمنی فرآیند هستند.
• کارکنانی که بررسی و تحقیق در حوادث را انجام می دهند.
• کارکنانی که طرح مدیریت بحران و واکنش در شرایط اضطراری را تهیه و اجرا می نمایند.
• کارکنانی که ممیزی انطباق را اجرا می نمایند.
• افرادی که در تدوین دستورالعمل های عملیاتی سهیم هستند.

15-3 فرهنگ ایمنی فرآیند

فرهنگ ایمنی فرآیند به عنوان یک المان مستقل در مدل PSM سازمان OSHA وجود ندارد؛
ولی در مدل سیستم مدیریت ایمنی فرآیند مرکز CCPS، این عنصر بسیار مهم به صورت مستقل وجود دارد.

برخی از مهم ترین معیارهایی که معمولاً در ارزیابی سطح فرهنگ ایمنی فرآیند توسط مدل ها و تئوری های مختلف ارزیابی می گردند، عبارتند از:

• میزان تعهد مدیریت ارشد سازمان به موضوعات ایمنی فرآیند و ایمنی شغلی
• میزان مشارکت کارکنان در امر پیاده سازی PSM
• نیازها و اولویت های ایمنی فرآیند و HSE پرسنل
• مجموعه مقررات و دستورالعمل های PSM و نیز HSE
• موانع عدم انجام رفتارهای ایمن در بین کارکنان
  و…

16-3 متعهد کردن و مشارکت ذینفعان

تعهد و مشارکت ذینفعان یکی از المان های مربوط به بخش تعهد و پایبندی به ایمنی فرآیند در مدل سیستم مدیریت ایمنی فرآیند CCPS می باشد.

در مدل توصیه شده CCPS فرآیند مشارکت ذینفعان مجتمع شامل مراحل زیر می باشد:

• شناسایی و تعیین کلیه ذینفعان تحت تاثیر از فعالیت های مجتمع
• جمع آوری و تدوین اطلاعات مناسب در خصوص تجهیزات و تاسیسات، محصولات، واحدهای عملیاتی، فرآیندها، خطرات و ریسک ها
• تدوین برنامه ارتباطی اطلاع رسانی مناسب به طرف های ذینفع

17-3 شایستگی و صلاحیت ایمنی فرآیند

الزامات توصیه شده جهت شایسته سازی و ارتقای صلاحیت ایمنی فرآیند به شرح زیر می باشد:

• در دسترس بودن اطلاعات مورد نیاز پرسنل
• توسعه پایدار سطح دانش و مهارت پرسنل
• الزام پرسنل در به کار گیری مستمر مطالب ارائه شده در فرآیندهای کاری

18-3 مطابقت با استانداردها و کدها

نقش استانداردها و کدها در PSM چیست؟

CCPS این المان را با هدف تعریف کنترل هایی جهت پایش انطباق عملکرد مجتمع ها در زمینه استقرار سیستم مدیریت ایمنی فرآیند معرفی نموده است.

این مرکز در راهنمای پیاده سازی PSM خود عنوان می دارد که
مجتمع ها و شرکت های مشمول قانون PSM کاملاً باید پیرو قوانین، مقررات، الزامات، کدها و هم چنین استانداردهای حرفه ای در طراحی های خود باشند.

19-3 درگیر کردن نیروی کار

درگیر کردن نیروی کار از این حیث در موضوع پیاده سازی سیستم مدیریت ایمنی فرآیند قابل تامل است که
حقیقتاً برای اجرایی نمودن ساختار اصلی PSM و المان های آن نمی توان یک نسخه واحد را برای هر صنعتی در نظر گرفت.

این مهم مستلزم درگیر کردن نیروهای کاری در دیسیپلین های مختلف می باشد.

البته برای کارآمد بودن این مکانیزم لازم است سایر المان های مرتبط نیز هم زمان راهبری و مورد توجه قرار گیرند.

20-3 معیارهای اندازه گیری عملکرد PSM چیست؟

تکیه بر آمار حوادث و رویدادهای فنی رخ داده یا آن چه شاخص های گذشته نگر نامیده می شوند،
برای حصول اطمینان از عملکرد ایمنی و HSE کل سیستم کافی نیست و
باید حوادث و رویدادهایی که رخ نداده اند را نیز در نظر گرفت.

از این رو باید نشانگر های پیشرو و آینده نگر بیشتری را تعریف و پایش نمود.

21-3 فاکتورهای انسانی در مدیریت ایمنی فرآیند

فاکتورهای انسانی عبارت است از یک رشته علمی در رابطه با درک تعاملات میان انسان و دیگر مولفه های سیستم و حرفه ای که
تئوری، داده ها، اصول و روش های کاربردی را برای طراحی جهت بهینه سازی آسایش انسانی و عملکرد کلی سیستم اعمال می کند.

محققین مختلفی تقسیم بندی گوناگونی را درباره علل و عوامل موثر در بروز خطاهای انسانی ارائه کرده اند.

تاثیر افراد در سیستم PSM چیست؟

Niles T.Welch اصلی ترین علل خطاهای انسانی را در شش گروه زیر طبقه بندی کرده است.

1. پیچیدگی سیستم
2. استرس
3. خستگی
4. شرایط محیطی
5. آموزش
6. تجربه

22-3 معرفی مدلی جهت اجرای سیستم مدیریت ایمنی فرآیند (PSM) در پروژه ها

یکی از موضوعات نوین در بحث ایمنی فرآیند، ایجاد، بستری سازی و اجرایی نمودن سیستم مدیریت ایمنی فرآیند در پروژه های مربوط به واحدهای صنعتی و فرآیندی می باشد.

راهنماها دو روند پیاده سازی را برای اجرای سیستم مدیریت ایمنی فرآیند در پروژه ها پیشنهاد نموده اند که عبارتند از:

• مدیریت ایمنی فرآیند در پروژه های بزرگ
• مدیریت ایمنی فرآیند در پروژه های کوچک

چالش های عمده رهبران

چالش های عمده رهبران :

1- کارکنانی که در جای خوب کار می کنند فقط به خاطر خشنودی سازمان کار نمی کنند،

بلکه چه بسا در وهله اول

به خاطر خشنودی حرفه و شغل خود کار می کند.

امروزه آدمها کار را ابزار درک و رشد خود می دانند، ابزاری که شاید با وظیفه و تکلیف آنها ربطی نداشته باشد.

2- وجود شورای مدیریت به هیچ وجه به معنای سلب مسئولیت از مدیر اجرایی ارشد نیست.

فلسفه وجودی این شوراها تقسیم کار براساس تخصص و شایستگی است. با استفاده از این روش یعنی تقسیم کار،

قدرت مدیر چند برابر می شود.

3- رهبران علاوه بر تکلیف دشوار پی ریزی شورای کارآمد مدیریت، وظيفه خلق حال و هوا و فضای همکاری و همیاری را برعهده دارند.

افراد شورای مدیریت باید در تصمیم گیری ها علاوه بر استقلال، به میزان زیاد سهیم و شریک شوند.

4- ویژگی برجسته نسل ما تعهد به دگرگونی در اندیشه و کردار است. رهبران اجرایی باید مسئولیت پدید آوردن فضایی

را که زمینه ساز امنیت لازم برای آشنایی با فرآیند سازگاری است بپذیرند.

5- سازمان ها مانند انسان ها از بحران هویت رنج می برند. سازمان های جدید نسبت به مسئله هویت حساس هستند.

جهت گیری های حرفه ای و منطقه ای غالبا به فروپاشی،

کشمکش های درون گروهی و بازی قدرت می انجامد. در این حالت نبود هدف و رسالتی مشترک به خوبی احساس می شود.

6- از موضع رهبری، مقوله جان بخشی یعنی رویارویی رهبر با چالش ماقبل نهایی، یعنی رشد یا نابودی، کار دشوار رهبر

ایجاد فضای پرسش و پژوهش و نیز ایجاد امنیت روان شناختی و استخدامی برای تداوم به جریان نوسازی و بازنگری مجدد است.

گرمازدگی (گرمای بیش از حد)

گرمازدگی (گرمای بیش از حد):

به هم خوردن تعادل در مکانیسم‌های تنظیمی گرمای بدن را گرمازدگی می نامند. تولید گرما در بدن بعلت افزایش شدید حرارت محیط و ناتوانی در دفع حرارت ایجاد شده باعث گرمازدگی می‌شود. گرمازدگی بر دونوع است: گرمازدگی کلاسیک و گرمازدگی فعالیتی.

گرمازدگی کلاسیک: فرم کلاسیک بیشتر در سنین بالا و در بیماران قلبی عروقی، بیماریهای مزمن، بیماریهای روانی، معلولان، افراد چاق، افرادی که به هر دلیل دچار کاهش آب بدن شده‌اند، افراد الکلی و استفاده کنندگان از بعضی داروها پس از چند روز تماس با هوای گرم که امکان تهویه مناسب محیط هم نباشد اتفاق می‌افتد.

گرمازدگی فعالیتی: فرم فعالیتی در سنین پائین تر و به دنبال فعالیتها و ورزشهای سنگین در آب و هوای گرم (مانند کسانی که مسافت زیادی می‌دوند، بازیکنان فوتبال و...) و در شرایط کمبود آب بدن اتفاق می‌افتد.

در هوای گرم بدن از مکانیسم فیزیولوژیک عرق کردن برای خنک نگه داشتن دمای بدن استفاده می کند. وجود شرایط زیر برای فعال بودن این مکانیسم لازم است:
- وجود مایعات کافی در بدن
- جریان داشتن هوا در سطح پوست
- رطوبت کم هوای بیرون جهت بخار شدن مایع عرق.
فعالیت در هوای گرم توانایی بدن در خنک کردن خود را محدود می کند و علائم گرمازدگی ایجاد می شود. علاوه بر گرمی هوا، رطوبت هوا از فاکتورهای مهم مختل کننده سیستم خنک کننده بدن است. اگر رطوبت هوا زیاد باشد عرق بدن نمی‌تواند به بخار تبدیل شود و در نتیجه مکانیسم خنک کننده دمای علائم گرمازدگی بدن به خوبی کار نمی‌کند.

علائم گرمازدگی:

در روزهای گرم تابستان فعالیت در هوای گرم می‌تواند طیفی از بیماری‌های مرتبط با گرما را ایجاد کند که به دنبال عرق کردن زیاد و از دست دادن مایعات علائم زیر ایجاد می‌گردد:
- گرفتگی و انقباض‌های عضلانی: (اسپاسم‌های شدید که بصورت ناگهانی در عضلات دست و یا پا ایجاد می‌شود)
- نبض سریع و ضعیف
- تنفس کوتاه و سریع
- افزایش دمای بدن به بیش از 40 درجه
- تهوع و استفراغ
- سردرد
- عدم تعریق کافی
- گشادی مردمک چشم
- احساس خستگی
- پوست رنگ پریده، خشک و داغ (پوست ابتدا قرمز شده و سپس رنگ پریده یا کبود می شود)
- و ضربان قلب تند.

علائم روحی روانی گرمازدگی:

- رفتار پرخاشگرانه
- ضعف و گیجی
- آشفتگی و هیجان
- توهم
- بی حالی
- رخوت و بی حسی

درمان گرمازدگی:

درمان عوارض مرتبط با گرمازدگی بستگی به شدت آن دارد که مهمترین آنها عبارتند از:
- متوقف کردن فعالیت در هوای گرم
- انتقال به یک محیط خنک‌تر
- و مصرف مایعات فراوان سنگ بنای درمان خستگی گرمایی است.
معمولاً علائم گرمازدگی با مصرف مایعات و الکترولیت (دوغ و ماست شور) برطرف می شود. با استفاده از استامینوفن و یا بروفن انقباض‌های عضلانی را نیز می توان کنترل کرد. اگر تهوع و استفراغ مانع نوشیدن مایعات می شود تزریق وریدی مایعات ضروری است.

شوک گرمایی:

در صورتیکه فرد در محیط گرم همچنان به فعالیت ادامه دهد و دمای بدن به بیش از 41 درجه سانتی گراد برسد مکانیسم عرق کردن متوقف می شود و علائم گرمازدگی به سمت شوک گرمایی پیشروی می کند. شوک گرمایی یک حالت اورژانس است که می تواند منجر به مرگ شود.

شوک گرمایی و علائم شوک گرمایی:

- ضربان سریع نبض
- کوتاهی تنفس
- کاهش عرق
- کاهش ادرار
- گیجی و اختلال در هوشیاری
- و نهایتاً کوما.

درمان شوک گرمایی:

- انتقال فرد به محیط خنک
- در آوردن لباس‌ها
- خوراندن مایعات و الکترولیت‌ها و در صورت عدم پاسخ فوری فرد آسیب دیده باید به یک مرکز درمانی منتقل شود.

کمک به فردی که دچار گرمازدگی شده:

اولین کاری که شما باید برای یک فرد گرمازده انجام دهید این است که لباس های فرد گرمازده را درآورده و بدن او را در آب سرد فرو برید. اگر چنین امکانی وجود نداشت، با استفاده از یک پارچه یا حوله یا اسفنج، بدن فرد را با آب سرد خیس کنید یا اینکه قطعات یخ را به آرامی به بدن فرد بمالید. اگر مقدار آبی که در اختیار دارید کم است، ابتدا سر و گردن او را خنک کنید. تکه های یخ را روی گردن، زیر بغل و کشاله ران او قرار دهید.

بعد از حمام گرفتن، فرد را در مکان خنکی قرار دهید. پاهای فرد را در محل بالاتری نسبت به بدن او قرار دهید تا جریان خون بیشتر به طرف سر او برود. دست ها و پاهای فرد را ماساژ دهید تا خونی که خنک شده، به سمت مغز و مرکز بدن او برود.

اگر شخص به هوش است، او را تشویق کنید تا کم کم آب یا یک نوشیدنی خنک بنوشد. ولی اگر شخص بی هوش باشد، نمی توانید این کار را انجام دهید، بنابراین سعی کنید بدن او را خنک کنید تا وقتی به هوش آمد، آب بنوشد.

هنگامی که بدن فرد را در آب سرد فرو می کنید، باید مراقب باشید تا دمای بدنش کمتر از 39.5 درجه نشود. اگر هم دماسنج در اختیار نداشتید، تا وقتی که با لمس کردن بدن او احساس می کنید خنک نشده، عمل خنک کردن را ادامه دهید. ولی به محض خنک شدن بدن فرد، عمل خنک کردن (در آب سرد یا به شکل دیگر) را متوقف کنید و اگر دمای بدن او مجدداً افزایش یافت، عمل خنک کردن را از نو شروع کنید.

مراقبت بیمارستانی از فرد گرمازده:

در بیمارستان امکانات بهتر و روش های دقیق تری برای کنترل دمای بدن وجود دارد. در آنجا دمای مرکزی بدن به طور مرتب کنترل می شود تا فرد دچار افت ناگهانی دمای بدن (هیپوترمی) نشود. آزمایشات خونی برای تعیین مقدار نمک و سایر املاح موجود در خون انجام می شود و مایع درمانی برای حفظ تعادل الکترولیت ها و آب بدن صورت می گیرد.

بعد از اولین گرمازدگی بایستی برای مدت چند هفته مقدار آب و نمک بدن و نیز عوارضی مثل ناتوانی کلیه کنترل شود. بعد از این حالت برای چند هفته، تغییرات دمایی بدن رخ خواهد داد که طبیعی است.

درمان ضعف و گرفتگی عضلات ناشی از گرمای زیاد:

معمولاً این عوارض را می توان در منزل درمان کرد. فرد باید در محل خنکی در منزل استراحت کند، لباس های نازک و نخی بپوشد، لباس های اضافی خود را در آورد، بدن خود را با آب سرد بشوید یا بوسیله یک حوله خنک مرطوب نگه دارد یا تکه های یخ را به بدن خود بمالد. همچنین از کولر یا پنکه برای خنک کردن خود استفاده کند.

یک نوشیدنی خنک، حاوی نمک بنوشد. مثلاً یک قاشق چایخوری یا مرباخوری نمک را در یک لیتر آب حل کند و در طی یک ساعت کم کم آن را بنوشد. همچنین می تواند یک قاشق غذاخوری شکر یا پودر شربت را برای افزایش کالری نوشیدنی، به آن اضافه کند. اگر فرد مسن است یا نمی تواند نوشیدنی شور بنوشد، باید او را به بیمارستان ببرید.

گرفتگی عضلات را می توان با ماساژ دادن آنها برطرف کرد. باید روی محل گرفتگی فشار دهید و حوله ی گرمی روی آن قرار دهید. مصرف یک نوشیدنی شور، از عود گرفتگی پیشگیری می کند. فردی که دچار این عوارض شده است، حداقل باید 24 ساعت استراحت کند.

نکات مهم:

- مصرف نوشیدنی‌های الکلی و کافئین‌دار دفع مایعات بدن را بیشتر می‌کند و علائم گرمازدگی را تشدید می‌کند.
- افرادیکه دچار گرمازدگی می‌شوند تا یک هفته برای ابتلا به یک حمله دیگر گرمازدگی مستعدتر هستند بنابراین در این یک هفته از تماس با هوای گرم یا فعالیت کردن در محیط گرم پرهیز شود.
- یادتان باشد از فعالیت‌های شدید بدنی در محیط گرم و یا مرطوب خودداری کنید.

چه افرادی مستعد گرمازدگی هستند؟

معمولاً تمام افرادیکه در محیط گرم فعالیت و یا ورزش می‌کنند در معرض ابتلاء به گرمازدگی قرار دارند اما افراد زیر مستعدتر می‌باشند:
- کودکان مستعد گرمازدگی؛ شیرخواران و بچه های کوچک. به دلیل اینکه مکانیسم خنک کننده بدن آنها هنوز کامل نشده است.
- افراد مسن
- افرادی که از داروهای ضد افسردگی و آرام بخش‌ها استفاده می‌کنند(مکانیسم عرق کردن را مختل می کنند)
- افرادی که الکل مصرف می‌کنند
- و افراد چاق.

پیشگیری از گرمازدگی:

با استفاده از راهکارهای زیر می توان از بروز گرمازدگی جلوگیری کرد:
- پوشیدن لباس‌های سبک با رنگ روشن
- استفاده از کلاه‌های پهن
- استفاده از کرم‌های ضد آفتاب با فاکتور حفاظتی 30 و بالاتر
- مصرف مقادیر فراوان مایعات (روزانه نوشیدن 8 لیوان آب در تابستان توصیه می شود)
- استفاده از مایعات شور مانند دوغ یا آب میوه در صورت عرق کردن
- و اجتناب از فعالیت‌های ورزشی در روزهای گرم.

تجهیزات نفتی و ایمنی آنها

تجهیزات نفتی و ایمنی آنها:

ایمنی تجهیزات نفتی چیست؟

هر ساله میلیونها حادثه ناشی از کار در دنیا رخ می دهد که برخی از این حوادث منجر به مرگ و برخی دیگر موجب از کار افتادگی و آسیب های ناتوان کننده می گردد که ممکن است تا مدتها باقی بماند. حوادث معمولا ناشی از شرایط نا ایمن و یا اعمال نا ایمن می باشد. شرایط نا ایمن عموما بدلیل طراحی نامناسب فرآیند و یا تجهیزات مورد استفاده و یا شرایط کار پر مخاطره بروز می نماید. به طور کلی خسارات مالی یا جانی، عواقب و پیامد های منفی حوادث صنعتی را تشکیل می دهند، بنابراین وقوع حوادث یا آسیب دیدن دستگاهها، تجهیزات، محصولات، فرآیند تولید یا محیط کار می شود ویا منجر به بروز صدمات غیر قابل جبران جسمی و جانی خواهد گردید. این مباحث در حوزه های نفتی از اهمیت دو چندانی برخوردار است و لزوم آشنایی با تجهیزات نفتی و نحوه ایمن کردن آنها را بیش از پیش با اهمیت می سازد.

 

مخاطبان  تجهیزات نفتی و ایمنی آنها

1- مدیران و کارشناسان حوزه های نفتی و پالایشگاهی

2- مسئولین ایمنی واحدهای نفتی و پالایشگاهی

 

1- راکتور

راکتور یک ظرف یا محفظه است که در آن واکنش شیمیایی صورت می گیرد که در آن مواد ورودی به دو دسته پلیمری و غیر پلیمری تبدیل می شوند. این واکنش ها به دو دسته کلی متجانس و نامتجانس تبدیل می شوند. همچنین رآکتور ها بر اساس عملکردشان به دسته های زیر تقسیم می شوند:

• راکتورهای ناپیوسته
• راکتورهای نیمه پیوسته
• راکتورهای مخلوط شونده
• راکتورهای لوله ای
• راکتورهای بسترثابت
• راکتورهای بستر سیال

 

2- برجها (Towers)

یکی از مهم ترین فرایند هایی که در صنایع مربوط به نفت انجام میشود، جداسازی های اجزای موجود در یک ترکیب است که هرکدام از این اجزا می توانند ارزش بالایی داشته باشند. اگر مخلوطی که جداسازی میشود همگن باشد جداسازی می تواند تنها با افزودن و یا ایجاد فاز دیگری در سیستم انجام شود و در یک مخلوط ناهمگن جداسازی می تواند به طور فیزیکی و با استفاده از تفاوت دانسیته بین فازها انجام گیرد.

معمولا برج های جداسازی بر اساس عملیات انتقال جرمی که بین فازها انجام میشود به صورت زیر تقسیم بندی می شوند:

• برج های تقطیر
• برج های استخراج
• برج های جذب و دفع

 

3- مبدلهای حرارتی (Heat Exchangers)

مبدل ها وسایلی هستند که در صنعت برای انتقال حرارت بین دو سیال به کار میروند. مکانیزم انتقال حرارت به صورت جابجابی و هدایت انجام می شود، و نحوه قرار گرفتن سیال ها در کنار یکدیگر به صورت زیر می باشد:

• جریان همسو: دو سیال از یک طرف مبدل وارد شده و هردو از طرف دیگر خارج می شوند.
• جریان ناهمسو: هرکدام از سیال ها از جهات مخالف وارد و خارج می شوند و دو سیال در مبدل به صورت ناهمسو جریان دارند.
• جریان متقاطع: یکی از سیال ها از یک جهت و سیال دیگر در جهت عمود بر آن جریان دارد.
• جریان چندگذر: در آنها جریان های دو سیال به صورت چندتایی در مبدل چیده شده اند.

 

4- ظرف تبخیر ناگهانی (Flash Drums)

یکی از وسایلی که در اکثر واحدهای پالایشگاهی و پتروشیمی مورد استفاده قرار می گیرند و وظایف مختلف و مهمی برعهده دارند، ظروف تبخیر ناگهانی هستند که در اصطلاح ظروف flash نامیده می شوند. اساس جداسازی اجزا مختلف در این ظروف اختلاف دانسیته موجود بین اجزا می باشد. بطوریکه اجزایی که دارای دانسیته بالاتری هستند از جریان مایع پایین ظرف خارج می شوند و اجزایی که دارای دانسیته پایین تری هستند از جریان گاز بالای ظرف خارج می شوند.

 

5- پمپ (Pump)

یکی از مسائل مهم در صنعت، حرکت سیالات در داخل لوله ها یا وارد و خارج کردن سیالات از مخازن می باشد که این کار توسط پمپ ها انجام می شود. در واقع پمپ ها انرژی مکانیکی سیالات را به وسیله افزایش فشار، سرعت، ارتفاع سیال و یا هرسه این ها افزایش می دهند. در صنعت دو گروه پمپ استفاده می شود که شامل:

• پمپ های سانتریفیوژ: اساس کار این پمپ ها استفاده از نیروی گریز از مرکز می باشد. این پمپ ها به صورت تک مرحله ای و چندمرحله ای موجود می باشند
• پمپ های جابجایی مثبت: این پمپ ها به صورت ثابت و یکنواخت سیال را از داخل محفظه خود به بیرون می رانند. همچنین این پمپ ها برای هد بالاتر و ظرفیت های پایین تر به کار می روند

 

6- مخلوط کننده (Mixer)

مخلوط کردن سیالات از فرایند های مهم می باشد. سیستم های اختلاط می تواند شامل مخلوط کردن سیال با هرکدام از فازهای دیگر مانند مایع، جامد و گاز است. عملیات اختلاط معمولا با اهداف زیر صورت می گیرد:

• انتقال جرم
• انتقال حرارت
• واکنش شیمیایی
• اختلاط چندفاز با هم
• اختلاط یک حجم از سیال

 

7- اکسترودر (Extruder)

اکستروژن یکی از روش های شکل دهی است که برای کاهش ضخامت یا سطح مقطح مواد به کار میرود. اکستروژن روشی بسیار انعطاف پذیری است و با استفاده از حدیده مناسب می توان طیف وسیعی از تولیدات را تهیه کرد. اکسترودرها به دو دسته کلی تقسیم بندی می شوند:

• اکسترودر تک ماردونه
• اکسترودر چند ماردونه

 

8- شیر (Valve)

شیرها از نظر کاربرد و عملکرد به دسته های زیر تقسیم می شوند:

• شیرهای گلوب
• شیرهای خطی
• شیرهای انحرافی
• شیرهای کشویی
• شیرهای زاویه ای
• شیرهای دیافراگمی
• شیرهای قطع و وصل
• شیرهای کنترل جریان
• شیرهای مخلوط کننده
• شیرهای قطع و وصل دومرحله ای

 

9- فیلترها (Filters)

از وسایلی که دارای کاربرد وسیعی در جداسازی ذرات جامد از سیال می باشد فیلترها هستند. در این وسایل، ذرات جامد موجود در یک سیال با عبور دادن سیال از یک محیط صاف کننده یا غشاء از سیال جدامی شوند و در نهایت ذرات جامد روی غشاء باقی می مانند که این عملیات را فیلتراسیون می نامند. فیلترها به دو نوع کلی تقسیم بندی می شوند:

• فیلترهای سطحی: در این فیلتر ها قطر سوراخ های فیلتر مشخص کننده قطر مواد جامدی است که از سیال جدا می شوند.

 

• فیلترهای عمقی: از این فیلتر ها جهت کنترل آلودگی هوا استفاده می شود و جمع آوری ذرات در داخل غشا فیلتر صورت می گیرد.

 

10- تبخیر کننده فیلمی

تبخیر کننده فیلمی وسیله ای صنعتی است که بوسیله آن محلول ها غیظ می شوند. مخصوصاً برای ترکیباتی که نسبت به حرارت حساس هستند از نوع فیلم پایین رونده استفاده می شود. تبخیر کننده ها نوع خاصی از مبدل های حرارتی هستند. در حالت کلی تبخیر درون لوله ها انجام می گیرد. اما انواعی از تبخیر کننده ها نیز هستند که فرآیند اعمال شده بر سیال، در خارج لوله انجام می گیرد. فرآیندی که در آن به منظور تبخیر سیال فیلم بصورت پیوسته پایین می آید، بوسیله جاذبه زمین کنترل می شود.

 

11- غربال (screen)

غربال کردن یا سرند کردن روش جداسازی ذرات بر اساس اندازه آنها است. در غربال کردن صنعتی، جامدات را روی سطح یک غربال می ریزند. یک غربال عمل تفکیک را به دو جزء انجام میدهد، که به این اجزاء، اجزای بدون اندازه معین می گویند چون اگرچه حد بالا یا پایین اندازه ذراتی که در آنهاست معلوم می باشد، ولی حد دیگر معلوم نیست.

 

12-جوش آورها (Boilers)

جوش آور محفظه ای است که با تغذیه آب به درون آن به کمک یک منبع گرمایی به طور پیوسته بخارتولید می کند. اجزای اصلی جوش آورها شامل:

·        کوره

·        مشعل

·        دیگ بخار

 

13- جداکننده سیکلونی

یکی از وسایلی که در جداسازی ذرات جامد از فاز گاز مورد استفاده قرار می گیرد سیکلون ها می باشد. دراین دستگاه ها جریان گاز همراه با ذرات ریز جامد وارد یک محفظه استوانه ای یا مخروطی شکل می شود. دسته بندی سیلکون ها به شرح زیر می باشد:

    دسته بندی سیکلون ها از نظر مقطع ورودی جریان گاز

·        مقطع ورودی مستطیلی

·        مقطع ورودی دایره ای

·        مقطع ورودی به شکل خاص

 

     دسته بندی سیکلون ها از نظرتعداد در حال کار

·        سیکلونهای منفرد

·        سیکلونهای چندتایی

 

14- خنک کننده های هوایی

یکی از وسایلی که در اکثر واحدهای پالایشگاهی و پتروشیمی برای کاهش دمای سیالات مورد استفاده قرار می گیرد خنک کننده های هوایی است.در این مبدل ها برای کاهش دمای سیال داخل لوله ها از محیط اطراف استفاده می شود. اجزای اصلی این مبدل ها شامل یک یا چند لوله که در معرض جریان هوای فن ها قرار دارند، تجهیزات فن و موتور آن، کنترل کننده سرعت چرخش فن و تجهیزات لازم برای هدایت جریان های می باشد

 

15- کمپرسورها

کمپرسور دستگاهی است که برای بالا بردن فشار گاز و یا انتقال آن از نقطه ای به نقطه دیگر در طول پروسس استفاده می شود. در واقع کمپرسور با افزایش سرعت گاز و تبدیل آن به فشار، جریان گاز را در سیستم راحت تر می کند. کمپرسور ها به دو دسته کلی تقسیم می شوند:

• کمپرسور دینامیک: در این نوع فشار گاز را با زیاد کردن سرعت آن و سپس گرفتن سرعت گاز افزایش می دهند.
• کمپرسور فشار مثبت: در این نوع با کاهش حجم گاز، فشار آن را افزایش می دهند

ایمنی در فازهای پیش راه اندازی و راه اندازی

ایمنی در فازهای پیش راه اندازی و راه اندازی :

فازهای پیش راه‌اندازی و راه اندازی، اغلب از مهمترین و خطرناک‌ترین فازهای چرخه‌ی عمر یک پروژه‌ی فرایندی می باشند. شرکت‌های صنعتی پیشرو nریافتند که مشکلات مربوط به فاز راه‌اندازی کمتر از حد واقعی تخمین زده می‌شود و امروزه اغلب آن‌ها در پی یافتن راه‌حل‌ها یی برای کاهش خطرات و مشکلات ناشی از اولین برق دار شدن و ورود اولین بار گازها و سیالات به تجهیزات و مخازن فرایندی و ایجاد تغییرات اساسی در دما و فشار واکنش های شیمیایی هستند.
فلسفه راه اندازی
در یک نگاه محدود می توان راه اندازی را مجموعه ای از تست ها و فعالیت های آزمون تجهیزات دانست، ولی در دیدگاه جامع و فراگیرتر، راه اندازی فرایندی در تکمیل فرایندهای مهندسی و کنترل کیفی می باشد .
از طرف دیگر میدانیم که مطالعات مهندسی و طراحی یک پالایشگاه گاز یا یک واحد پتروشیمی یا نیروگاه گازی یا هسته ای، عموما بر محور ، Safety Engineering متمرکز می گردد:
HAZOP Study -1به مهار خطرات فرایندی و تاثیرات متغیرهای دما، فشار ، جریان می پردازد
HAZID Study -2بر خطرات عملیاتی ، ایمنی ، امنیتی و زیست محیطی تمرکز دارد
Safety Integrity Level Study (SIL) -3به میزان قابلیت اطمینان سامانه های پایش و الکترونیکی و شیرآلات می پردازد Critically Assessment Report -4که بر قابلیت جایگزینی تجهیزات تمرکز دارد
Fire & Blast Study -5
Gas Dispersion Study -6
برای کنترل عملیات و داشتن راه‌اندازی ایمن، برنامه‌ریزی از الزامات اولیه به شمار می‌رود. داشتن استراتژی مشخص برای مدیریت پروژه و برنامه زمان بندی دقیق برای راه‌اندازی و استارت‌آپ، می‌تواند ضمن مدیریت هزینه ها، تضمین کننده سلامت فرایند و پرسنل نیز باشد. درجه و میزان پیاده‌سازی این برنامه‌ها به سایز واحد و طبیعت پروسسی آن بر‌می‌گردد.
تجارب من در راه اندازی چند پروژه عظیم و پرخطر مختلف گازی در خشکی و دریا در چند سال اخیر نشان میدهد که پیاده کردن عناصر مدیریت ایمنی فرایند، ایمن ترین رویکرد به ایمنی راه اندازی و بهره برداری از واحدهایی است که حجم عظیمی از انرژی و سیالات پرخطر را در بطن خود دارند.
البته این مسئله شامل پروژه هایی همچون شهر بازی، بیمارستان، سیستم زباله سوز، بویلرهای نیروگاه، اکسترودر های پتروشیمی و …. همه واحدهای صنعتیست.
پرسنل مختصص
در سیستم مدیریت ایمنی یک پروژه، ایجاد دسترسی شبکه ای و آسان به اطلاعات فرایندی و آنالیز خطرات آن، اصل اول در شرکت دادن تمام کارکنان در بدنه تصمیم گیری و اجرایی یک شرکت یا سازمان است. همچنین وجود سلسله مراتب سازمانی و روشن بودن حدود اختیارات و مسئولیت ها از سطوح بالا تا پایین (Hierarchy) و روشن بودن روابط گزارش دهی افراد از ضروری ترین مواردیست که میتواند جوی آرام و بدور از فرهنگ مقصر یابی بوجود بیاورد (No Blame Culture ) تا پرسنل بتوانند دور از ترس و نگرانی از پیامدهای گزارش دادن موقعیت ها و رویدادهای نا ایمن، در راستای ایمن کردن فرایند های کاری خود حرکت کنند.
برای دستیابی به ایمنی موثر در این فاز، استفاده از تخصص‌های مرتبط در یک تیم قوی لازم و ضروری می باشد. روشن است که الزامات تکنیکی پرسنل تقریبا دوبرابر عملیات نرمال در فاز بهره‌برداری است و گاها برای دستیابی به یک تیم قوی، نیازمند استفاده از پرسنل با تخصص‌های مورد نیاز از سایر بخش‌ها برای یک مدت محدود جهت شرکت در عملیات راه‌اندازی می‌باشد. در همین راستا اغلب شرکت‌های بزرگ یا این عملیات را به طور کامل به شرکت‌های پیمانکار متخصص می‌سپرند و یا شرکتی را برای این منظور تاسیس می‌کنند و با تهیه چارت متناسب با این فاز، فنی ترین و با تجربه ترین نفرات را بکار میگیرند. امروزه با تکیه بر دانش مهندسی عوامل انسانی (Human Factor Engineering)، محیط کار و پرسنل، با همدیگر و بعنوان یک سامانه یکپارچه و جامع در نظر گرفته شده و طراحی میشوند. حتی ماشین های مدرن نیز به گونه ای طراحی میشوند که تا حد امکان به شکل انسان در آمده و محدودیتها و فاکتورهای انسانی را پوشش دهند. علم مهندسی عوامل انسانی ثابت کرده است که وجود محیطی آرام و بی تنش و به دور از دغدغه های مالی و سازمانی، همراه با امنیت شغلی برای پرسنل درگیر در فاز پر خطر راه اندازی، از ضروریات انجام فعالیتهای فرایندی و پیچیده است. همچنانکه مسئولیت شناسی، تاکتیک پذیری و داشتن روحیه کار تیمی، از مهمترین فاکتورهای لازم برای انجام ایمن و یکپارچه راه اندازی و استارت آپ تجهیزات پیچیده و چند لایه نظیر کمپرسورهای اکسپورت گاز، توربین های نیروگاهی، چاه ها و تجهیزات سرچاهی میباشد. تا جاییکه در شرکتهای پیشرو و فرهنگ ساز، در زمان استخدام، بهداشت روانی و حتی سوابق و جرائم رانندگی پرسنل اتاق کنترل، نیز استعلام و بررسی میگردد. چرا که در این فاز کاری، اولین خطای عمده هر نفر میتواند آخرین خطای جمعی از پرسنل حاضر باشد.
گردش اطلاعات و آموزش
نشر و پخش اطلاعات، بویژه اطلاعات مربوط به فاکتورهای فرایندی، برای تیم‌ راه‌اندازی بسیار مهم است. همه‌ اعضاء تیم بایستی تا سطح قابل قبولی از فلسفه طراحی واحد، خطرات بالقوه، جریان پروسسی، اطلاعات مربوط به مواد شیمیایی بسیار خطرناک و کنترل فاکتورهای فرایندی آگاهی داشته باشند. بسیار مهم است که تمامی پرسنل درگیر در راه‌اندازی به دقت انتخاب شده و مطابق با یک برنامه مدون، آموزش دیده باشند. لازمه‌ی این موضوع، استخدام افراد فنی متخصص و با تجربه کافی و همراه با آموزش‌ها و تست‌های طبی بدو استخدام می‌باشد. در زمان تشکیل تیم یا شرکت راه اندازی، چارت سازمانی بایستی از پیش مشخص شده باشد تا علاوه بر جذب پرسنل مورد نظر، نفرات شرکت بیاموزند و بدانند که چگونه با هم تعامل نمایند. در بهترین حالت، بایستی برخی از تکنسین‌های ارشد بهره‌برداری و تعمیرات، از مراحل ابتدایی طراحی با پروژه و در کنار مدیر پروژه همکاری نمایند. این افراد بایستی ضمن تجربه کافی این توانمندی را داشته باشند که آموخته‌های خود را به سایر افراد پروژه انتقال دهند. بخشی از آموزش نهایی افراد پروژه نیز توسط همین افراد صورت می‌گیرد. پرسنل کلیدی راه‌اندازی تا حد امکان بایستی از مراحل پیش‌تر از راه‌اندازی در پروژه درگیر شده باشند.
آموزش‌های ایمنی فردی و فرآیندی می‌توانند شفاهی باشند، اما بایستی کاملا مدون و برنامه‌ریزی شده باشد. تا اینجا همه‌ پرسنل بایستی دستورالعمل‌های پروسسی و مکانیکی، بخش‌ مجوز کار(PTW)، وضعیت کارهای همزمان(SIMOPS) ، ورود به فضای بسته (Confined Space)، روش های مقابله با آتش، فرار از نشت گازهای سمی و یا قابل اشتعال، همچنین استفاده از سیلندرهای هوا (BA) ، Life Boat و Life Raft مستقر در واحد و انجام کمک‌های اولیه را فرا گرفته باشند.
فاز پیش‌راه‌اندازی زمان مناسبی برای انجام این آموزش‌ها است، به ویژه اینکه در این دوره پرسنل به اطلاعات پروسسی واحد دسترسی داشته و می‌توانند در تماس و برخورد نزدیک با تجهیزات و جانمایی آن‌ها بوده و تا حد بسیاری از خطرات احتمالی آنها در زمان برق دار شدن و ورود مواد و سیالات شیمیایی در امان باشند.
ارزیابی مداوم ریسک تغییرات
پس از مشخص نمودن فرایند پالایش و اطمینان از امکان دستیابی به محصول مورد انتظار ، اولین و مهمترین محدودیت در مسیر طراحی یک سازه یا یک واحد صنعتی نمود پیدا می کند که عبارت از نشت گاز و خطر انفجار است. از این مرحله به بعد بیش از نیمی از مطالعات مهندسی و طراحی، عموما بر محور مهندسی ایمنی و ارزیابی ریسک متمرکز می گردد.
پرسنل تیم راه‌اندازی بایستی گزارش و خروجی نهایی همه‌ تکنیک‌های ارزیابی ریسک انجام شده را مرور کنند چراکه در تکنیک‌هایی مانند HAZOP تمام سناریو‌های فرایندی در نظر گرفته شده و اقدامات اصلاحی مناسب و تمهیدات ایمنی متناسب با آن در نظر گرفته می‌شود.
واقعیت اینست که راه اندازی، پیش از آنکه مجموعه ای از تست ها و فعالیت های آزمون تجهیزات باشد، در اصل حلقه ای در در تکمیل زنجیره فرایندهای مهندسی و کنترل کیفی است و هدف نهایی آن اطمینان از صحت کارایی فرایندهای مهندسی طراحی شده برای واحد می باشد و در نهایت مسوولیت طراحی و ساخت، بر دوش تیم راه اندازی منتقل میشود چرا که راه اندازی فرصت آزمون عملیاتی صحت کارکرد است. تقلیل راه اندازی صرفا به مجموعه ای از فعالیت های تست بدون درنظر گرفتن این مسوولیت و نگاه جامع به تمامی ابعاد طراحی و هدف طرح می تواند هزینه ساز و ناگوار باشد.
مثال بسیار مهم
در فرایند تغییر کاربری سکوی Piper Alpha از یک سکوی نفتی به سکوی گازی، دیواره آتش (Fire Wall) به دیواره ضد انفجار (Blast Wall) که برای پیش گیری از انفجار گاز ضروری است تغییر داده نشد و یکی از لایه های ایمنی که می توانست از فاجعه مذکور پیشگیری و یا آنرا تقلیل دهد از بین رفت. آیا مسوولیت عدم صحت و عدم کاربرد صحیح این لایه ایمنی تنها بر عهده طراح و فرایندهای طراحی است و تیم های راه اندازی مبرا از مسوولیت اینگونه اشتباهات هستند؟
به عبارت دیگر اگر شرکت راه اندازی این سکو، نتایج مطالعات ارزیابی ریسک این تغییر را بررسی و مطالعه کرده بودند چنین تغییر بزرگی بدون در نظر گرفتن پیامدهای فاجعه بار آن، انجام میشد؟