مدیریت ایمنی فرایند ( Process Safety Management )

کلیات مدیریت ایمنی فرایند ( PSM):

بر اساس گزارش­های منتشر شده توسط مؤسسات و مراکز معتبر از جمله سازمان ایمنی و بهداشت شغلی آمریکا، انجمن بین المللی تولیدکنندگان نفت و گاز (IOGP) و تجربیات کسب شده از حوادث عمده در شرکت­های بزرگ نفت و گاز، این واقعیت بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است که رویکردهای متعارف HSE به خصوص ایمنی فردی، به تنهایی قادر به ایجاد سطحی مناسب از ایمنی در این صنایع پرمخاطره نیست، و علاوه بر اقدامات متعارف HSE یک رویکرد سیستماتیک ایمنی فرآیندی مورد نیاز است. به منظور رفع این نیاز، نهاد­های دولتی مانند OSHA و EPA و همچنین نهادهای غیر دولتی از جمله CCPS و IOGP اقدام به طراحی سیستمی جامع تحت عنوان «مدیریت ایمنی فرآیند (PSM: Process Safety Management)» نمودند، که مدل­های پیشنهادی CCPS و OSHA در این میان بیشترین کاربرد را دارند. با وجود اختلافاتی جزئی، اغلب نسخه‌­های PSM بر رعایت و اجرای یک سری از اصول یکسان در قالب یک نظام مدیریتی متمرکز، تاکید دارند. در کنار نگاه فنی و توجه به تأسیسات و تجهیزات، PSM نیز مانند هر سیستم مدیریتی دیگر، انسان محور است. بدین معنی که تغییر نگرش، رفتار، فرهنگ کاری و سازمانی اساسی­‌ترین گام در جهت رسیدن به بالاترین سطوح ایمنی به شمار می­رود. مواجهه با رویدادهای ایمنی فرایندی دو گام پیشگیرانه (Preventive) و کاهش خسارات (Mitigative) را می­طلبد. سطح توجهات یک سازمان به رویکردهای پیشگیرانه به منظور کاهش احتمال وقوع انواع رویدادهای ایمنی فرایندی بلوغ آن مجموعه را در اهتمام به موضوع مدیریت ایمنی فرایند (PSM) نشان می­دهد. در حقیقت استقرار مدیریت ایمنی فرایند (PSM)، روشی برای پیشگیری حداکثری به منظور کاهش احتمال وقوع حوادث عمده فرایندی در صنعت است. این روش در واقع بر پایه­‌ی ایجاد تفکر مدیریت ایمنی و همچنین فرهنگ‌سازی ایمنی در بین کارکنان، مدیران و به طور کلی افراد مشغول در صنعت است.
نظر به اهمیت این موضوع و با توجه به نیاز روزافزون در ارتقاء جایگاه ایمنی فرایند در صنایع فرایندی وجود یک کلان سیستم مدیریتی جهت ارتقا نگرش­ها و پایش و ارزیابی نحوه عملکرد واحدها از دیدگاه ایمنی فرایند، امری ضروری و لازم الاجرا است. در بهمن ماه ۱۴۰۲ «راهنمای استقرار مدیریت ایمنی فرایند در صنعت نفت» توسط وزیر محترم به شرکت­های زیر مجموعه­ وزارت نفت ابلاغ گردیده است که اهمیت این مسئله را دوچندان می‌سازد.

تاریخچه و چهارچوب PSM:در سال ۱۹۹۰ سازمان ایمنی و بهداشت شغلی آمریکا (OSHA)، استاندارد "مدیریت ایمنی فرایند مواد شیمیایی مخاطره‌آمیز" را با کد ۱۹۱۰.۱۱۹ ۲۹ CFR منتشر کرد. این استاندارد دربردارنده الزامات مربوط به مدیریت مخاطرات مرتبط با فرایندهایی است که از مواد شیمیایی مخاطره‌آمیز استفاده می­‌کنند، تا بدین وسیله یک محیط کاری سالم و ایمن را تضمین نماید. پس از آن مدل مدیریت ایمنی فرایند OSHA با ۱۴ المان و با محوریت اساسی عملکرد انسان­ها مطابق سندهای OSHA ۳۱۳۲ و OSHA ۳۱۳۳ به صنایع فرایندی ابلاغ شد. در جدول ۱ المان­های موجود در مدل مدیریت ایمنی فرایندی OSHA نشان داده شده است.

جدول ۱: المان‌های مدیریت ایمنی فرایند بر اساس مدل OSHA

المان

مشارکت کارکنان (Employees Participation)

تبادل اسرار (Trade Secrets)

آموزش (Training)

اطلاعات ایمنی فرآیند (Process Safety Information)

ارزیابی مخاطرات فرآیندی (Process Hazard Analysis)

پیمانکاران (Contractors)

دستورالعمل‌­ها و رویه‌های عملیاتی (Operating Procedure)

یکپارچگی/نقص‌ناپذیری مکانیکی (Mechanical Integrity)

مدیریت تغییر (Management Of Changes)

ایمنی پیش راه‌­اندازی (Pre-Start Up Safety review)

صدور پروانه کار (Permit To Work)

آمادگی برای شرایط اضطراری (Emergency Preparedness)

تجزیه و تحلیل رویداد (Incident Investigation)

ممیزی­‌ها (Surveys & Audits)

حدود پانزده سال بعد از انتشار مدل PSM توسط سازمان OSHA در اوایل سال ۲۰۰۷ میلادی، "مرکز ایمنی فرایند­های شیمیایی آمریکا (CCPS)" بر مبنای تجربیات اجرای این سیستم در صنایع فرایندی، مدل هوشمندتری را به نام خود و با محوریت ریسک، با عنوان اختصاری RBPSM[۱] ارائه نمود. این مرکز توسط مؤسسه مهندسین شیمی آمریکا (AIChE) در سال ۱۹۸۵ پس از حوادث بزرگ شیمیایی در مکزیکو سیتی، مکزیک و بوپال هند ایجاد شد، که هدف آن توسعه و انتشار اطلاعات فنی برای استفاده در پیشگیری از حوادث شیمیایی بزرگ است و محصول اصلی فعالیت­‌های CCPS، مجموعه­ای از دستورالعمل­های مناسب جهت اجرای یک سیستم مدیریت ریسک و ایمنی فرآیند است. CCPS برای ارتقای تعالی مدیریت ایمنی فرآیند و بهبود مستمر در صنایع فرآیندی، مدل مدیریت ایمنی فرآیند مبتنی بر ریسک را به عنوان چارچوبی برای نسل بعدی مدیریت ایمنی فرآیند ایجاد کرده است. این مدل برای استقرار مدیریت ایمنی فرایند براساس مدل اولیه سازمان ایمنی و بهداشت شغلی آمریکا طراحی شده که در آن تجارب آموخته شده از حوادث صنعتی بزرگ آورده شده است. یکی از مزایای این مدل، پیوستگی آن با سیستم مدیریت ایمنی، بهداشت و محیط زیست موجود و حوزه­های فنی و اقتصادی مرتبط با آن در یک مجتمع است. مدل مدیریت ایمنی فرایند مبتنی بر ریسک ابتدا سطوح مختلف مخاطرات و ریسک­‌های موجود در صنایع فرایندی را در نظر گرفته و سپس منابع بیشتری را بر روی ریسک­ها و مخاطرات مهم­تر متمرکز می­‌کند. به کمک این مدل، برنامه‌­ریزی تخصیص منابع و هزینه­‌ها بهینه می­‌گردد. همچنین کلیه بخش­‌ها و واحدهای سازمان از اجرای برنامه­‌های مدیریت ایمنی فرایند سود خواهند برد. دستاوردهای حاصل از اجرای این سیستم به شرح زیر است:

• تغییر رویکرد کنترل حوادث مبتنی بر تطابق بر قوانین و استانداردها به استراتژی مبتنی بر ریسک
• ارتقاء سطح اثرپذیری سیستم‌­های مدیریتی
• یکپارچه نمودن سیستم­های ایمنی فرایند با دیگر سیستم­های مدیریتی سازمان
• متمرکز کردن منابع و هزینه‌­ها بر روی فعالیت‌­ها و سیستم­های دارای ریسک بالا و در نتیجه کاهش بهینه هزینه‌ها
• بهره‌وری عملیاتی با کاهش توقف‌های ناخواسته در اثر سوانح
• تقویت آمادگی برای شرایط اضطراری
• و...

مدل ارائه شده توسط CCPS برای PSM یک مدل مبتنی بر ریسک است، که از ۴ رکن[۲] و ۲۰ المان[۳] مطابق جدول ۲ تشکیل شده است. تعهد به ایمنی فرآیند[۴]، درک مخاطرات و ریسک[۵]، مدیریت ریسک[۶] و یادگیری از تجربه‌ها[۷] از ارکان این مدل هستند. اصلی­ترین هدف این مدل، ارتقاء سطح فرهنگ ایمنی در بین کلیه سطوح سازمانی از طریق مشارکت فنی و مدیریتی آن­‌ها، توجه ریسک محور به مخاطرات به خصوص مخاطرات فرآیندی و کاهش هزینه‌­های توقف تولید و خرابی تجهیزات است. همچنین، در این مدل، المان بسیار مهم فرهنگ ایمنی، به صورت مستقل وجود دارد که نشان دهنده میزان اهمیتی است که این نظام فکری، برای فرهنگ ایمنی موجود در یک شرکت قائل شده است.

جدول ۲: المان‌های مدیریت ایمنی فرایند بر اساس مدل CCPS

رکن	المان
تعهد به ایمنی فرایند Commitment to Process Safety	فرهنگ ایمنی فرآیند (Process Safety Culture)
	تطابق با استانداردها (Compliance with Standard)
	صلاحیت ایمنی فرآیندی (Process Safety Competency)
	مشارکت کارکنان (Work Force Involvement)
	تعامل با ذی‌نفعان (Stakeholder Outreach)
درک مخاطرات و ریسک­‌ها Understand Hazards and Risks	مدیریت دانش فرایند (Process Knowledge Management)
	شناسایی مخاطرات و آنالیز ریسک (Hazard Identification and Risk Analysis)
مدیریت ریسک Manage Risk	پیمانکاران (Contractors)
	رویه­‌کاری عملیاتی (Operating Procedure)
	راهکارهای کار ایمن (Safe Work Practices)
	یکپارچگی دارایی و اطمینان­‌پذیری(Asset Integrity and Reliability)
	مدیریت پیمانکاران (Contractor Management)
	آموزش و ارزیابی عملکرد (Training and Performance Assurance)
	مدیریت تغییر (Management Of Change)
	آمادگی عملیاتی (Operational Readiness)
	راهبری عملیات (Conduct of Operations)
	مدیریت شرایط اضطراری (Emergency Management)
درس‌آموزی از تجارب Learn from Experience	تجزیه و تحلیل رویداد (Incident Investigation)
	شاخص‌­های عملکردی (Measurement and Metrics)
	ممیزی (Auditing)

به طور کلی مدل RBPSM در ذکر جزئیات، شرح و توضیح هر المان با OSHA از برتری نسبی برخوردار است. با وجود این، پیشتوانه رگولاتوری در ایالات متحده، سادگی پیاده‌سازی و نیاز به منابع کمتر از مزایای نسبی مدل OSHA در مقایسه با RBPSM است. لیکن در جمع‌بندی می‌توان اظهار داشت که استقرار RBPSM منجر به افزایش سطح خبرگی در حوزه ایمنی فرایند در مجموعه می‌گردد، همچنین در سال ۱۴۰۲ «راهنمای استقرار سیستم مدیریت ایمنی فرایند در صنعت نفت» توسط وزارت نفت ابلاغ گردیده است که در این ابلاغیه مدل الگو CCPS RBPSM است.

شکل: ارکان و المان‌های مدل CCPS RBPSM

مدیریت ایمنی فرآیند (Process Safety Management)

مدیریت ایمنی فرآیند (Process Safety Management)

• صنایع فرآیندی: از دیدگاه مدیریت ایمنی فرآیند، فرآیند به معنای هر گونه فعالیت یا ترکیبی از فعالیت ها شامل هر نوع استفاده، ذخیره سازی، تولید، پردازش و یا انتقال و جا به جایی مواد شیمیایی تلقی می گردد.
• مدیریت ایمنی فرآیند (Process Safety Management): مدیریت ایمنی فرآیند ابزاری است تحلیلی که تمرکز اصلی آن بر روی پیشگیری از رهایش هر گونه ماده خطرناک (طبق تعاریف OSHA یا EPA) می باشد.

2-اهداف PSM چیست؟

حداقل اهداف مدیریت ایمنی فرآیند به شرح ذیل می باشد:

• حفظ و توسعه صحیح اطلاعات ایمنی و مربوط به فرآیند که شامل اطلاعات مواد، فرآیندها، تجهیزات و غیره می باشد.
• بررسی و ارزیابی خطرات محیط کار شامل حوادث انتشار، سوابق نشت ها، تخمین تاثیرات و…
• اخذ مشارکت کارکنان
• وجود یک سیستم و پیاده سازی رویکردی سیستمی به منظور مدیریت موضوعات ایمنی در سازمان
• برقراری برنامه تضمین کیفیت
• اطمینان از ارائه آموزش های عمومی و تخصصی به کلیه پرسنل در زمینه فرآیند

3- عناصر سیستم مدیریت ایمنی فرآیند (PSM) چیست؟

در موضوع مدیریت ایمنی فرآیند یا PSM، مدل های متنوعی با عناصر مختلف توسط سازمان ها و ارگان های ملی و بین المللی و با هدف توجه ویژه به رویکرد مهندسی ایمنی در فرآیندهای شیمیایی ارائه شده است.

در ادامه به شرح این عناصر می پردازیم تا بدانید که عناصر مهم PSM چیست.

1-3 اطلاعات ایمنی فرآیند

اطلاعات ایمنی فرآیند به 3 دسته زیر تقسیم می شود:

• شیمی مواد فرآیند
• تکنولوژی فرآیند
• تجهیزات فرآیند

2-3 تجزیه و تحلیل خطرات فرآیندی (PHA)

المان شناسایی خطرات فرآیندی و به طور کلی موضوع شناسایی خطرات (شغلی، فرآیند و تجهیزات) به عنوان قلب کلیه سیستم های ایمنی و HSE مطرح می باشد.

از مهم ترین روش های کمی و نیمه کمی و کیفی شناسایی خطرات ارزیابی ریسک می توان به موارد زیر اشاره نمود:

1. تکنیک های کیفی شامل: HRA, HAZAN, FMEA, JSA, What if, JHA, Check List,…
2. تکنیک های کمی شامل: Tripod, Bow Tie, ETA, FTA,…
3. تکنیک های نیمه کمی شامل: RBI, LOPA,…

هم چنین از یک دیدگاه دیگر، کلیه روش های شناسایی خطرات و ارزیابی ریسک از دیدگاه کاربردهای آن در علم مهندسی HSE به سه گروه زیر نیز قابل تقسیم بندی می باشد:

1. روش های شناسایی خطرات شغلی و انسانی
2. روش های شناسایی خطرات تجهیزات
3. روش های شناسایی خطرات فرآیندی

3-3 دستورالعمل های اجرایی و عملیاتی

بر اساس الزامات OSHA3132 موارد مرتبط با ایمنی و بهداشت صنعتی که در روش ها و دستورالعمل های اجرایی و به خصوص عملیاتی می بایست مشخص شوند، عبارتند از:

• محدودیت های عملیاتی
• ملاحظات ایمنی و بهداشت
• سیستم های ایمنی و عملکرد آن ها

4-3 مشارکت کارکنان

المان مشارکت کارکنان به عنوان ورودی اصلی و اولیه برای آغاز طرح ریزی و پیاده سازی PSM معرفی شده است که
سازمان ها را به سمت و سوی شاخص های پرواکتیو و آینده نگر ایمنی سوق می دهد.

اما نقش کارکنان در سیستم PSM چیست؟

در مدل PSM ارائه شده توسط CCPS، این عنصر در قالب چند عنصر مجزا با نام های ذیل مورد توجه قرار می گیرند:

• درگیر کردن نیروی کار
• متعهد کردن ذینفعان
• فرهنگ ایمنی فرآیند

5-3 تاثیر آموزش کارکنان بر PSM چیست؟

OSHA در راهنمای 3133 خود، آموزش های صحیح و مستمر به کارکنان را به عنوان یکی از اولین و اصلی ترین ورودی های اجرای موفق و کامل سیستم مدیریت ایمنی فرآیند معرفی نموده است.

مجتمع های فرآیندی جهت استقرار مناسب PSM، باید سیستم هوشمند و مکانیزه ای را جهت نیازسنجی، برنامه ریزی، اجرا و تعیین اثربخشی دوره های آموزشی کارکنان طرح ریزی نمایند.

Moskowitz الگویی جهت نیازسنجی آموزش های HSE مطرح می نماید که به شرح ذیل می باشد:

• ارزیابی دانش و مهارت ها
• تجزیه و تحلیل شغل و وظایف
• نیازسنجی مبتنی بر شایستگی
• ارزیابی نیازهای استراتژیک

سازمان ایمنی و بهداشت کانادا (CCOHS) به منظور تعیین نیازهای آموزشی OH&S از سه الگوی مطرح در حوزه نیازسنجی استفاده نموده است.

• الگوی نیازسنجی روملر
• الگوی نیازسنجی روست
• الگوی نیازسنجی فورد

6-3 نقش پیمانکاران در PSM چیست؟

مطابق با الزامات OSHA در مدل PSM و هم چنین توصیه های استاندارد OSHA 3132،
شناسایی و تعیین مسئولیت کارفرمایان و پیمانکاران در ارتباط با کارگران و کارکنانی که در زمینه نگهداری، تعمیرات، نوسازی، اصلاح و
یا کارهای اختصاصی دیگری در فرآیندهای تحت پوشش قانون PSM مشارکت دارند، الزامی است.

پس از ورود شرکت پیمانکاری به داخل مجتمع، مطابق با اصلی ترین وظایف که OSHA به عنوان مهم ترین مسئولیت های کارفرمایان در قبال پیمانکاران در سیستم مدیریت ایمنی فرآیند قید نموده است که
به شرح زیر می باشند، باید بستر های لازم جهت تحقق این موارد صورت پذیرد:

1. آشنا ساختن پیمانکاران با خطرات بالقوه و مقررات ایمنی واحدهای عملیاتی و فرآیندی
2. ارزیابی ایمنی فرآیند و HSE فعالیت ها و برنامه های پیمانکاران
3. ارزیابی فنی فعالیت های پیمانکاران
4. انجام اقدامات لازم در جهت ارتقای سطح ایمنی فرآیند پیمانکاران
5. ارزیابی خرید و تامین تجهیزات فنی و ایمنی مورد نیاز در پروژه یا فرآیند که توسط پیمانکار تهیه می شود.

7-3 بازنگری ایمنی قبل از راه اندازی (PSSR)

المان بازنگری ایمنی پیش از راه اندازی از یک دیدگاه می بایست در دو حالت ذیل در سطح مجتمع ها اجرایی گردد:

• قبل از راه اندازی واحدهای فرآیندی جدید
• قبل از راه اندازی واحدهای فرآیندی که بعد از تعمیرات اساسی (Overhaul) و یا حوادث بزرگ مانند حریق و انفجار، تغییرات قابل توجهی در آن ها صورت پذیرفته است.

گواهی نامه PSSR بر اساس نتایج گزارش نهایی در سه گروه زیر از طرف تیم PSSR صادر می گردد:

• واحد برای راه اندازی ایمن است.
• در صورت رفع نواقص و پانچ ها و اجرای پیشنهادات اصلاحی، واحد برای راه اندازی ایمن است.
• واحد برای راه اندازی ایمن نمی باشد.

8-3 تجهیزات ثابت و یکپارچگی مکانیکی (AIM)

این عنصر شامل موضوعاتی نظیر طراحی صحیح یک تجهیز فرآیندی با توجه به معیارهای عملکردی و منطقه ای،
نصب و راه اندازی مناسب، بازرسی های دقیق و منظم و تعمیرات و نگهداری با رویکرد پیشگیرانه می باشد.

تعمیرات پیشگیرانه PM

مطابق با الزامات OSHA مراحل اصلی پیاده سازی مدیریت یکپارچگی مکانیکی تجهیزات در صنایع فرآیندی عبارتند از:

• شناسایی خطرات و ارزیابی ریسک جهت شناسایی قطعات و اجزای بحرانی آسیب رسان به یکپارچگی تجهیزات و تعیین مدهای از کار افتادگی (Failure Mode) هر یک از آن ها
• تصمیم گیری مدیریت جهت تعریف استانداردهای عملکرد هر یک از تجهیزات و نیز طراحی و پیاده سازی برنامه های بازرسی، نگهداری و ممیزی
• گزارش دهی و پیگیری وضعیت عملکرد تجهیزات به ویژه تجهیزات بحرانی

انواع بازرسی از تجهیزات به صورت زیر می باشد:

• تست و بازرسی های انجام شده در زمان در سرویس بودن دستگاه
• تست و بازرسی های انجام شده در زمان از سرویس خارج بودن دستگاه
• تست و بازرسی های انجام شده در زمان قبل از راه اندازی دستگاه

9-3 مجوز کار گرم

سیستم مجوز کار(P.T.W):

طبق تعریف کار گرم (Hot Work) شامل کلیه فعالیت هایی است که پتانسیل تولید یک منبع حرارتی را دارند.

OSHA صراحتاً انجام هر گونه کار گرم را در محیط های قابل انفجار و با وجود شرایط انفجاری ممنوع نموده است.

هم چنین استانداردهای دیگر مانند NFPA 326 و NFPA 51 B نیز توقف کلیه فعالیت های گرم در واحدهای عملیاتی و در زمان انجام کار گرم در داخل ظروف، مخازن و… را در زمانی که محدوده LEL گازها و بخارات قابل اشتعال به 5 درصد حجمی می رسد تا تعیین منبع انتشار و حذف یا کاهش آن، الزامی دانسته است.

10-3 مدیریت تغییرات (MOC)

مدیریت تغییرات یکی از چالش های مهم و اصلی HSE در اغلب شرکت ها و صنایع فرآیندی و غیر فرآیندی می باشد.

تغییرات از نظر ماهیت و شکل، می توانند به سه دسته زیر تقسیم می شوند:

• تغییر اجرایی
• تغییر ساختاری یا سازمانی
• تغییر فنی

مراحل انجام مدیریت تغییر به صورت زیر می باشد:

• پیشنهاد تغییر
• بررسی تغییرات
• ارزیابی جزئیات تغییر
• به روز کردن اطلاعات
• آموزش و آگاهی
• اجرای طرح/تغییر پیشنهادی
• مستندسازی تغییر
• پیگیری و بازنگری

11-3 تجزیه و تحلیل و تحقیق در حوادث

بررسی و تحقیق بر رویدادهای فرآیندی به منظور تعیین زنجیره وقایع و علل موثر در بروز هر حادثه و رویداد، بخش مهم و حساس در برنامه مدیریت ایمنی فرآیند می باشد.

یک حادثه فرآیندی ممکن است ده یا بیش از ده رویداد داشته باشد که می توانند علت های آن را تشکیل دهند.

یک تجزیه و تحلیل دقیق معمولاً سه سطح از علل را در حوادث و رویدادهای فنی آشکار می سازد:

• علل پایه ای (اساسی)
• علل غیر مستقیم
• علل مستقیم

12-3 برنامه ریزی و واکنش در شرایط اضطراری (ERP)

ضروری است که برای مقابله با هر رویداد و حادثه، اقدامات مدیریتی گسترده و مشخصی صورت پذیرد.

چنان چه حادثه کوچک بوده و تنها یک یا دو نفر در آن درگیر باشند، این فعالیت ها همواره تا حد خاصی انجام می شود.

وظایف سازمانی سیستم فرماندهی حادثه، حول پنج فعالیت اصلی مدیریتی دور می زند:

• فرماندهی
• عملیات
• برنامه ریزی
• لجستیک
• اداری/مالی

13-3 ممیزی انطباق

ممیزی یکی از زیر ساخت های هر نظام مدیریتی می باشد که
مراحل و قدم های انجام ممیزی انطباق PSM به شرح زیر می باشد:

1. توسعه برنامه ممیزی انطباق
2. انجام ممیزی در سطح مجتمع
3. مستندسازی نتایج و یافته های ممیزی
4. پیگیری و مدیریت نمودن توصیه ها و اقدامات اصلاحی

14-3 اسرار تجاری

مطابق با استاندارد OSHA 3132 کارفرماها باید همه اطلاعات ضروری در خصوص سیستم مدیریت ایمنی فرآیند را بدون ملاحظه مسائل محرمانه شغلی و کاری در دسترس افراد ذیل قرار دهد:

• افرادی که مسئول ثبت و نگهداری اطلاعات ایمنی فرآیند هستند.
• کارکنانی که بررسی و تحقیق در حوادث را انجام می دهند.
• کارکنانی که طرح مدیریت بحران و واکنش در شرایط اضطراری را تهیه و اجرا می نمایند.
• کارکنانی که ممیزی انطباق را اجرا می نمایند.
• افرادی که در تدوین دستورالعمل های عملیاتی سهیم هستند.

15-3 فرهنگ ایمنی فرآیند

فرهنگ ایمنی فرآیند به عنوان یک المان مستقل در مدل PSM سازمان OSHA وجود ندارد؛
ولی در مدل سیستم مدیریت ایمنی فرآیند مرکز CCPS، این عنصر بسیار مهم به صورت مستقل وجود دارد.

برخی از مهم ترین معیارهایی که معمولاً در ارزیابی سطح فرهنگ ایمنی فرآیند توسط مدل ها و تئوری های مختلف ارزیابی می گردند، عبارتند از:

• میزان تعهد مدیریت ارشد سازمان به موضوعات ایمنی فرآیند و ایمنی شغلی
• میزان مشارکت کارکنان در امر پیاده سازی PSM
• نیازها و اولویت های ایمنی فرآیند و HSE پرسنل
• مجموعه مقررات و دستورالعمل های PSM و نیز HSE
• موانع عدم انجام رفتارهای ایمن در بین کارکنان
  و…

16-3 متعهد کردن و مشارکت ذینفعان

تعهد و مشارکت ذینفعان یکی از المان های مربوط به بخش تعهد و پایبندی به ایمنی فرآیند در مدل سیستم مدیریت ایمنی فرآیند CCPS می باشد.

در مدل توصیه شده CCPS فرآیند مشارکت ذینفعان مجتمع شامل مراحل زیر می باشد:

• شناسایی و تعیین کلیه ذینفعان تحت تاثیر از فعالیت های مجتمع
• جمع آوری و تدوین اطلاعات مناسب در خصوص تجهیزات و تاسیسات، محصولات، واحدهای عملیاتی، فرآیندها، خطرات و ریسک ها
• تدوین برنامه ارتباطی اطلاع رسانی مناسب به طرف های ذینفع

17-3 شایستگی و صلاحیت ایمنی فرآیند

الزامات توصیه شده جهت شایسته سازی و ارتقای صلاحیت ایمنی فرآیند به شرح زیر می باشد:

• در دسترس بودن اطلاعات مورد نیاز پرسنل
• توسعه پایدار سطح دانش و مهارت پرسنل
• الزام پرسنل در به کار گیری مستمر مطالب ارائه شده در فرآیندهای کاری

18-3 مطابقت با استانداردها و کدها

نقش استانداردها و کدها در PSM چیست؟

CCPS این المان را با هدف تعریف کنترل هایی جهت پایش انطباق عملکرد مجتمع ها در زمینه استقرار سیستم مدیریت ایمنی فرآیند معرفی نموده است.

این مرکز در راهنمای پیاده سازی PSM خود عنوان می دارد که
مجتمع ها و شرکت های مشمول قانون PSM کاملاً باید پیرو قوانین، مقررات، الزامات، کدها و هم چنین استانداردهای حرفه ای در طراحی های خود باشند.

19-3 درگیر کردن نیروی کار

درگیر کردن نیروی کار از این حیث در موضوع پیاده سازی سیستم مدیریت ایمنی فرآیند قابل تامل است که
حقیقتاً برای اجرایی نمودن ساختار اصلی PSM و المان های آن نمی توان یک نسخه واحد را برای هر صنعتی در نظر گرفت.

این مهم مستلزم درگیر کردن نیروهای کاری در دیسیپلین های مختلف می باشد.

البته برای کارآمد بودن این مکانیزم لازم است سایر المان های مرتبط نیز هم زمان راهبری و مورد توجه قرار گیرند.

20-3 معیارهای اندازه گیری عملکرد PSM چیست؟

تکیه بر آمار حوادث و رویدادهای فنی رخ داده یا آن چه شاخص های گذشته نگر نامیده می شوند،
برای حصول اطمینان از عملکرد ایمنی و HSE کل سیستم کافی نیست و
باید حوادث و رویدادهایی که رخ نداده اند را نیز در نظر گرفت.

از این رو باید نشانگر های پیشرو و آینده نگر بیشتری را تعریف و پایش نمود.

21-3 فاکتورهای انسانی در مدیریت ایمنی فرآیند

فاکتورهای انسانی عبارت است از یک رشته علمی در رابطه با درک تعاملات میان انسان و دیگر مولفه های سیستم و حرفه ای که
تئوری، داده ها، اصول و روش های کاربردی را برای طراحی جهت بهینه سازی آسایش انسانی و عملکرد کلی سیستم اعمال می کند.

محققین مختلفی تقسیم بندی گوناگونی را درباره علل و عوامل موثر در بروز خطاهای انسانی ارائه کرده اند.

تاثیر افراد در سیستم PSM چیست؟

Niles T.Welch اصلی ترین علل خطاهای انسانی را در شش گروه زیر طبقه بندی کرده است.

1. پیچیدگی سیستم
2. استرس
3. خستگی
4. شرایط محیطی
5. آموزش
6. تجربه

22-3 معرفی مدلی جهت اجرای سیستم مدیریت ایمنی فرآیند (PSM) در پروژه ها

یکی از موضوعات نوین در بحث ایمنی فرآیند، ایجاد، بستری سازی و اجرایی نمودن سیستم مدیریت ایمنی فرآیند در پروژه های مربوط به واحدهای صنعتی و فرآیندی می باشد.

راهنماها دو روند پیاده سازی را برای اجرای سیستم مدیریت ایمنی فرآیند در پروژه ها پیشنهاد نموده اند که عبارتند از:

• مدیریت ایمنی فرآیند در پروژه های بزرگ
• مدیریت ایمنی فرآیند در پروژه های کوچک