آيين نامه ايمني در جايگاه هاي عرضه سوخت - مصوب 1398/08/22

معاونت حقوقی ریاست جمهوری

به استناد مواد (۸۵) و (۸۶) قانون كار جمهوري اسلامي ايران، با هدف ايمن سازي محيط كار در جايگاه هاي عرضه سوخت و پيشگيري از حوادث ناشي از كار، "آيين نامه ايمني در جايگاه هاي عرضه سوخت" كه در جلسه مورخ 14/ 05/ 1398 "شوراي عالي حفاظت فني" تدوين و توسط آن شورا پيشنهاد شده است، به شرح زير تصويب مي گردد.

آيين نامه ايمني در جايگاه هاي عرضه سوخت
مصوب 1398,08,22

فصل اول ـ كليات:

ماده 1ـ تعاريف:
1. جايگاه عرضه سوخت:
تأسيساتي است كه انواع سوخت اعم از گاز طبيعي فشرده و يا سوخت مايع مانند گازوئيل، بنزين و گاز مايع را براي وسايل نقليه موتوري عرضه و توزيع مي نمايد .
2. جايگاه سوخت ساحلي / دريايي:
جايگاه توزيع سوخت مستقر در ساحل و يا مجاور آن، اسكله، لنگرگاه يا يك بارانداز شناور كه سوخت را به داخل باك شناورهاي دريايي توزيع مي نمايد.
3. مرجع صدور مجوز جايگاه:
شركت ملي پخش فرآورده هاي نفتي ايران، زيرمجموعه وزارت نفت است كه نسبت به صدور مجوزهاي لازم براي احداث، بهره برداري، تعمير و نگهداشت جايگاه اقدام مي كند.
4. مالك جايگاه (جايگاه دار):
شخص حقيقي يا حقوقي است كه براي ساخت و بهره برداري جايگاه عرضه سوخت، سرمايه گذاري نموده و مالكيت آن را بر عهده دارد؛ مالك جايگاه مي تواند بهره بردار نيز باشد.
5. بهره بردار:
شخص حقيقي يا حقوقي كه با اخذ مجوز بهره برداري از مرجع صدور مجوز جايگاه، مسئوليت ايمني، بهره برداري، تعميرات، نگهداري و عرضه سوخت در جايگاه را بر عهده دارد. كارفرما مي تواند مالك جايگاه و يا بهره بردار باشد.
6. كارگر مجرب:
كارگري كه از آموزش، دانش فني، مهارت و تجربه لازم براي نظارت يا انجام كار ايمن در امور محوله برخوردار باشد .
7. كارگر مجاز:
كارگر مجربي است كه داراي مجوزهاي معتبر، كتبي و رسمي از مراجع داراي صلاحيت براي انجام كار مشخص است.
8. گاز طبيعي:
مخلوط گازي شكل از تركيبات هيدروكربني كه متان اصلي ترين آن و معمولاً شامل ديگر تركيبات مانند اتان، پروپان و هيدروكربن هاي سنگين تر و برخي گازهاي غيرقابل اشتعال مانند نيتروژن و دي اكسيدكربن است؛ گاز طبيعي همچنين مي تواند شامل اجزاي ديگر و يا مواد آلاينده مانند گوگرد يا ديگر تركيبات شيميايي باشد .
9. گاز طبيعي فشرده:
گازي طبيعي است كه به منظور مصرف سوخت در وسايل نقليه موتوري؛ فشرده، ذخيره و عرضه مي شود .
10. سوخت مايع:
مايعي است كه به منظور مصرف سوخت در وسايل نقليه موتوري، ذخيره و عرضه مي شود .
11. تأمين كننده تجهيزات:
شخصي حقوقي است كه مسئوليت طراحي، تأمين، تحويل و ارائه خدمات پس از فروش و ايمني تجهيزات جايگاه را بر عهده دارد و بايد مورد تأييد مرجع صدور مجوز جايگاه باشد .
12. شركت تعمير و نگهداشت:
شخصي حقوقي كه از مرجع صدور مجوز براي انجام تعميرات و نگهداري تجهيزات جايگاه مجوزهاي لازم را اخذ نموده باشد .
13. كمپرسور:
دستگاهي است كه طي مراحل مختلف، موجب فشرده سازي گاز طبيعي مي گردد .
14. ديسپنسر:
دستگاهي كه "سوخت مايع" مانند بنزين و گازوئيل و يا "سوخت گازي شكل" مانند گاز طبيعي را توزيع كرده و تحويل مي دهد؛ اين دستگاه هم زمان حجم و قيمت سوخت را اندازه گيري نموده و مي تواند يك يا چند نوع سوخت را جداگانه تحويل دهد.
15. ظرف مخصوص حمل سوخت مايع:
مخزن مورد تأييد مراجع صلاحيت دار با ظرفيت كمتر يا مساوي بيست (20) ليتر كه با در فنري حفاظ دار تجهيز و به گونه اي طراحي شده كه با قرار گرفتن در معرض آتش، فشار داخلي خود را به صورت ايمن رها سازد.
16. وسيله جدا شونده:
كوپلينگي است كه در محل هاي خاص نصب شده و در مواقع ضروري باعث جدايش مي شود؛ شير خود مسدود كننده بايد بتواند به صورت خودكار قسمت جدا شده را آب بندي نمايد .
17. اتاقك تجهيزات (كانوپي):
سازه اي است داراي مقاومت مكانيكي مشخص و مقاوم در برابر آتش كه تجهيزات را در برابر عوامل محيطي محافظت مي نمايد و ضمن كاهش انتشار صدا، سهولت در حمل و نقل تجهيزات و ايمني آن ها را سبب مي شود .
18. شير قطع اضطراري:
شيري كه براي قطع جريان سريع سوخت در مواقع اضطراري استفاده مي شود و معمولاً با حركت ربع دور (چرخش 90 درجه اي) از وضعيت كاملاً باز به وضعيت كاملاً بسته در مي آيد .
19. سامانه هاي آشكارساز:
يك يا چند حسگر قادر به شناسايي نشت گاز، دود، شعله و حرارت به ميزان و درصد معين است و سامانه هاي هشدار دهنده و ايمني را فعال مي كند .
20. مخزن ذخيره مياني:
يك يا چند مخزن تحت فشار كه به منظور ذخيره سازي گاز طبيعي فشرده در جايگاه هاي عرضه سوخت گاز طبيعي فشرده، بكار مي رود .
21. فشار تركيدگي:
فشاري كه از حداكثر ميزان فشار مجاز قطعات بيشتر بوده و باعث تخريب شده و در نتيجه منجر به خروج سيال از تجهيزات مي گردد.
22. سيلندر:
مخزن تحت فشاري است كه براي ذخيره گاز طبيعي فشرده يا گاز مايع استفاده مي شود .
23. شيلنگ توزيع كننده:
وسيله لوله اي شكل، مقاوم و قابل انعطاف است كه براي انتقال انواع سوخت مايع و گاز استفاده مي گردد .
24. شيلنگ تخليه:
وسيله لوله اي شكل، مقاوم و قابل انعطاف است كه سوخت مايع را از تانكر حمل به مخازن جايگاه منتقل مي نمايد.
25. ذخيره سيار يا تيوب تريلر:
چندين سيلندر يا مخزن با منضمات مربوطه كه روي وسيله نقليه يا تريلر نصب شده اند و جهت تأمين سوخت مايع و گاز براي مصارف خانگي، صنعتي و يا خودرويي به كار مي روند.
26. كانال تأسيسات، ترانشه:
مجرايي است كه لوله هاي گاز، لوله هاي تأسيسات، كابل هاي برق و ساير موارد از آن عبور مي كند .
27. منطقه خطر:
منطقه اي است كه در آن تركيبات قابل انفجار وجود دارد يا انتظار چنين شرايطي به دفعات ممكن باشد.
28. منطقه بي خطر:
محدوده اي كه در آن وجود گاز قابل انفجار به ميزاني كه بايد ملاحظات ويژه اي در ساخت، نصب و استفاده از تجهيزات رعايت شود، انتظار نمي رود .
29. ناحيه:
ناحيه يا زون، منطقه خطرناكي است كه بر حسب مدت زمان وجود شرايط تركيبات قابل انفجار در آن و بر اساس ميزان تكرار اين شرايط، طبقه بندي مي گردد .
30. ناحيه صفر:
ناحيه اي است كه در آن تركيبات قابل انفجار به طور دائم وجود دارد يا انتظار مي رود كه براي مدت زمان طولاني موجود باشد و يا چنين شرايطي به دفعات زياد در دوره هاي كوتاه مدت رخ دهد .
31. ناحيه يك:
ناحيه اي است كه در طي كار عادي، مي توان وجود متناوب يا گه گاه تركيبات قابل انفجار را انتظار داشت .
32. ناحيه دو:
ناحيه اي است كه در طي دوره كار عادي، وجود تركيبات قابل انفجار انتظار نمي رود و يا چنين شرايطي به دفعات بسيار كم و در مدت زمان كوتاه رخ دهد .
33. پناهگاه:
اتاقكي است كه براي محافظت مخزن سوخت مايع ساخته شده و در برابر آتش مقاوم است.
34 . مخازن دفني:
به مخازن فلزي اطلاق مي شود كه براي ذخيره سوخت مايع بكار مي رود. اين مخازن در زير سطح زمين قرار گرفته و اطراف آن به وسيله ماسه بادي پر مي گردد تا از نفوذ رطوبت به بدنه فلزي مخزن پيشگيري بعمل آيد.

ماده ۲ـ هدف و دامنه شمول:
اين آيين نامه با هدف ايمن سازي محيط كار در جايگاه هاي عرضه سوخت و پيشگيري از حوادث ناشي از كار تهيه شده و در كليه جايگاه هاي عرضه سوخت مشمول ماده ۸۵ قانون كار جمهوري اسلامي ايران، لازم الاجرا است.

فصل دوم :

الف ـ مقررات عمومي:

ماده ۳ـ مسئوليت ايمني در جايگاه عرضه سوخت بر عهده كارفرما است و كارفرما مكلف به رعايت مصوبات شوراي عالي حفاظت فني و ديگر قوانين، مقررات، آيين نامه ها و دستورالعمل هاي ايمني و حفاظتي بوده و بايد از مراجع ذيربط، مجوزهاي مرتبط را دريافت نمايد. رعايت موارد فوق نافي قوانين، مقررات و الزامات وزارت نفت، سازمان ملي استاندارد ايران و ديگر سازمان هاي مرتبط نبوده و كارفرما ملزم به رعايت آن ها است.

ماده ۴ـ وزارت نفت مرجع صدور مجوزهاي احداث، بهره برداري ايمن و تعميرات اساسي مربوط به ساختمان ها، مخازن، لوله كشي ها و ساير تاسيسات جايگاه هاي عرضه سوخت است.

ماده ۵ ـ كارفرما مكلف است در طراحي و اجراي جايگاه عرضه سوخت چند منظوره كه علاوه بر گاز طبيعي؛ ديگر سوخت ها مانند گازوئيل، بنزين و گاز مايع را نيز عرضه مي نمايد؛ اصول ايمني را بر اساس مخاطرات ناشي از هر سوخت رعايت كند.

ماده ۶ ـ كارفرما مكلف است، نسبت به بكارگيري مسئول ايمني داراي تأييد صلاحيت، مطابق با آيين نامه بكارگيري مسئول ايمني در كارگاه ها، اقدام نمايد.

ماده ۷ـ تعمير تجهيزات جايگاه عرضه سوخت، بايد با مجوز مسئول ايمني و تأييد كارفرما و توسط شركت تعمير و نگهداشت معتبر، با رعايت دستورالعمل هاي شركت سازنده و به روش ايمن انجام پذيرد و يك نسخه از گواهينامه مربوطه و شرح عمليات در جايگاه ثبت و ضبط گردد.

ماده 8 ـ تجهيزات جايگاه عرضه سوخت بايد به گونه اي نصب گردد كه كارگران مجاز، همواره دسترسي ايمن به محل اين تجهيزات را داشته باشند.

ماده ۹ـ ورود كارگران مجاز، به داخل مخازن جايگاه عرضه سوخت بايد با تأييد كارفرما، اخذ مجوز از مسئول ايمني و رعايت دستورالعمل هاي ايمني و اجرايي شركت سازنده و با وسايل حفاظت فردي متناسب با نوع فعاليت انجام گيرد .

ماده 10ـ كارفرماي جايگاه عرضه سوخت مكلف است، به طور مستمر نسبت به انجام مديريت ريسك اقدام و سوابق و مستندات مرتبط را در پرونده جداگانه اي در محل جايگاه عرضه سوخت، ثبت و نگهداري نمايد.

ماده ۱۱ـ كارفرما مكلف است الزامات و استانداردهاي فواصل بين ساختمان ها، تأسيسات، تجهيزات، محل تخليه سوخت، محل تردد كارگران، افراد عادي و خودروها را در طراحي و ساخت جايگاه ها رعايت نمايد.

ماده ۱۲ـ رعايت قوانين، مقررات و آيين نامه هاي حفاظت و بهداشت كار مصوب شوراي عالي حفاظت فني براي ساختمان ها و تأسيسات جانبي جايگاه عرضه سوخت مانند دفاتر، انبارها، رستوران، فروشگاه، پاركينگ، نمايشگاه، تعميرگاه ها و ديگر قسمت ها توسط كارفرمايان الزامي است.

ماده ۱۳ـ مسيرهاي تردد كارگران و افراد متفرقه در جايگاه عرضه سوخت بايد از محل عبور تانكرها و تريلرهاي سوخت رساني مجزا و با رعايت فاصله ايمن باشد.

ماده ۱۴ـ در صورتيكه محوطه داخلي جايگاه عرضه سوخت براي حصاربندي نياز به ديوار، فنس و يا موارد مشابه داشته باشد، كارفرما بايد با توجه به محل نصب تجهيزات، يك راه خروج اضطراري، علاوه بر مسير ورود و خروج اصلي تعبيه نمايد .

ماده ۱۵ـ استفاده از تجهيزات ضد انفجار مناسب در مناطق با احتمال وجود گاز قابل انفجار، الزامي است.

ماده ۱۶ـ در جايگاه عرضه سوخت كه احتمال تجمع گازهاي قابل احتراق وجود دارد، استفاده از تجهيزات گرمايشي يا بخاري با شعله باز، افروختن هرگونه آتش و يا شعله، استفاده از كبريت، فندك، مصرف دخانيات و موارد مشابه، ممنوع است.

ماده ۱۷ـ كارفرما مكلف است با حفاظ هايي مانند فنس، ديوار و نظاير آن ها كه از جنس مواد غيرقابل اشتعال، مقاوم به آتش يا خود اطفاء، از دسترسي افراد غيرمجاز به محوطه هاي عملياتي، جز در محوطه سوخت گيري به خودروها، ممانعت بعمل آو رد .

ماده ۱۸ـ نصب حفاظ هاي مقاوم و ديگر وسايل ايمني براي محافظت از تجهيزات، مخازن، تأسيسات و سوخت رساني كه در معرض آسيب هاي ناشي از برخورد وسايل نقليه قرار دارند، الزامي است.

ماده ۱۹ـ كليه دستگاه ها، تجهيزات و تأسيسات عرضه سوخت بايد كاملاً سالم، بدون نشتي، شكستگي، پوسيدگي و يا ايرادات فني باشند.

ماده ۲۰ـ نازل دستگاه توزيع كننده سوخت، بايد سالم و مجهز به قطع كن جريان باشد به نحوي كه در زمان سوخت گيري و به محض پر شدن باك، جريان نازل سوخت قطع گردد.

ماده ۲۱ـ كف قسمت هاي مختلف جايگاه عرضه سوخت بايد به نحوي شيب بندي شود تا جمع آوري و تخليه آب، سوخت يا پسآب به سهولت امكان پذير باشد؛ همچنين كف محوطه، اتاق ها، محل مخازن، اتاق ژنراتور بايد با مصالح غيرلغزنده و قابل شستشو پوشيده شده و همواره نظافت گردد و مطابق مقررات سازمان حفاظت محيط زيست، داراي كانالي براي جمع آوري و انتقال ايمن پسآب حاصل به بيرون از جايگاه باشد.

ماده ۲۲ـ تأمين و ايجاد جايگاه كار ايمن براي دسترسي و استقرار كارگر در بالاي مخازن ضروري است.

ماده ۲۳ـ دريچه ورودي به داخل جايگاه محل استقرار مخازن زميني سوخت به منظور پيشگيري از نفوذ و راهيابي آب باران، سيالات و موارد مشابه، بايد با رعايت اصول ايمني و كمي بالاتر از سطح زمين نصب و به سيستم اتصال زمين متصل گردد.

ماده ۲۴ـ كليه مخازن براي مشاهده ميزان موجودي سوخت و دماي آن، بايد مجهز به سطح سنج و دماسنج از هر دو نوع الكترونيكي و مكانيكي باشند.

ماده ۲۵ـ مخازن ذخيره سوخت بايد مجهز به سيستم جمع آوري گازهاي حاصله باشند تا از تجمع و يا انتشار گاز جلوگيري به عمل آيد.

ماده ۲۶ـ تمام اتصالات، متعلقات، تجهيزات و همچنين در منهول مخازن بايد كاملاً آب بندي يا گازبندي باشند.

ماده ۲۷ـ كف محل تخليه سوخت، سوخت گيري و توزيع كننده ها بايد كاملاً تراز بوده و سطح بتن آن سالم باشد.

ماده ۲۸ـ نوار هشداري بايد حداقل ۱۵ سانتي متر زير سطح زمين و دقيقاً بالاي خط لوله و در امتداد كل طول لوله قرار داده شود، تا هشداري براي زمان حفاري باشد .

ماده ۲۹ـ براي پيشگيري از آسيب و صدمه به سيستم لوله كشي بايد سطوح جانبي كانال ها و مواد پركننده داخل آن، عاري از سنگ هاي با لبه تيز باشد و اطراف لوله با لايه اي از ماسه به ضخامت ۱۵ سانتي متر پوشانده شود.

ماده ۳۰ـ در جايگاه هاي عرضه سوخت داخل ساختمان، تردد و توقف وسايل نقليه فقط براي سوخت گيري مجاز است.

ماده ۳۱ـ كارفرما مكلف است، لوله هاي تهويه خروجي را به نحوي ايمن نصب نمايد كه برابر مقررات سازمان حفاظت محيط زيست، عمل تخليه گاز در جهت بالا انجام شود. ضمناً دهانه خروجي بايد به گونه اي قرارگيرد تا گازهاي قابل اشتعال نتوانند در يك محل تجمع يافته يا وارد ساختمان ها شوند.

ماده ۳۲ـ كارفرما مكلف است براي انجام بازرسي هاي روزانه، دوره اي و براي تعمير و نگهداري مخزن و متعلقات آن، فضاي كافي به ميزان حداقل ۶۰ سانتي متر، در اطراف مخزن (جز مخازن دفني) با ديوارها ايجاد نمايد.

ماده ۳۳ـ مخازن دفني و ساير مخازني كه در پناهگاه و زيرزمين قرار دارند بايد درون يك محفظه جمع آوري سرريز قرار گيرند و از طريق اتصالاتي كه آب بند هستند، پر شوند. اختصاص فضاي مناسب در مجاورت محوطه خودرو حمل سوخت، براي دسترسي و تردد مسئولين تخليه و كارگران، براي محفظه مذكور كه حوضچه تخليه ناميده مي شود، الزامي است.

ماده ۳۴ـ سيستم لوله كشي جايگاه عرضه سوخت بايد در مقابل صدمات فيزيكي و شيميايي، تنش هاي ناشي از ضربه، لرزش، انبساط، انقباض و نشتي، حفاظت و تقويت گردد. لوله تخليه بخارات مخزن بايد علاوه بر رعايت قوانين و مقررات سازمان حفاظت محيط زيست، حداقل 6 /3 متر از سطح زمين فاصله داشته و اگر داخل سايه بان يا متصل به آن باشد، حداقل 5 /1 متر از بالاترين نقطه سايه بان امتداد پيدا كند.

ماده ۳۵ـ كف محوطه سوخت گيري جايگاه عرضه سوخت بايد از مصالح غيرقابل احتراق ساخته و در صورت استفاده از مصالح قابل احتراق؛ بايد با مصالح غيرقابل احتراق و غيرجاذب پوشش داده شود (استفاده از آسفالت براي پوشش كف، ممنوع است).

ماده ۳۶ـ پناهگاه مخازن سوخت بايد به سيستم تشخيص گازهاي قابل اشتعال كه داراي وسايل هشداردهنده صوتي و تصويري (موجود در محل) و با باطري پشتيبان است، مجهز شود به نحوي كه با فعال شدن آن، يك هشداردهنده صوتي در محدوده خطر همان جايگاه و در مكاني مشخص و پر ازدحام به صدا درآيد .

ماده ۳۷ـ مخازن رو زميني بايد توسط حصار پيوسته اي به ارتفاع حداقل 8 /1 متر و با فاصله حداقل ۳ متر با ديگر مخازن محصور و با دري كه از ورود افراد متفرقه جلوگيري كند، تجهيز شوند (حصار نبايد مانع عمليات اطفاي حريق شود).

ماده ۳۸ـ جابجايي مخازن جايگاه عرضه سوخت تنها پس از ايمن سازي و در حالت تخليه كامل مجاز است.

ماده 39ـ كارفرما مكلف است به منظور تأييد عملكرد ايمن تجهيزات انتقال و عرضه سوخت و همچنين اطمينان از عدم وجود نشتي و صحت عملكرد، مطابق با توصيه شركت سازنده، نسبت به انجام بازرسي هاي ذيل اقدام و نتايج آن را ثبت و در دفتر جايگاه، بايگاني نمايد تا در صورت درخواست مراجع داراي صلاحيت در اختيار آن ها قرار گيرد.
الف ـ بازرسي از توزيع كننده هاي سوخت و متعلقات آن شامل نازل، شير نازل، قطعه جداشونده، شيلنگ، هرزگرد شيلنگ، شير قطع جريان براي شناسايي نشانه هاي آسيب، نشتي، خوردگي يا آسيب هاي جوي.
ب ـ بازرسي از محوطه تخليه و همچنين بازبيني اتصالات و قطعات و اجزاي انتقال دهنده سوخت.

ماده ۴۰ـ تعميرات موردي فقط توسط كارگران مجاز بايد صورت گيرد و قبل از شروع عمليات، بايد اقدامات پيشگيرانه ذيل براي تجهيزاتي كه احتمال رهاسازي يا احتراق مايعات در آنها وجود دارد، انجام گيرد:
الف ـ جريان برق تجهيزات سوخت رساني، پمپ ها و تمامي مدارهاي كنترلي بايد از تابلو برق اصلي قطع گردد .
ب ـ شير قطع كن اضطراري توزيع كننده بايد در حالت بسته قرار گيرد .
پ ـ ممانعت از نزديك شدن وسايل نقليه و افراد متفرقه به فاصله ۶ متري از دستگاه سوخت رساني الزامي است.

ماده ۴۱ـ تخليه سوخت از خودروي سوخت رسان بايد با حضور دائم راننده خودرو تا زمان اتمام عمليات تخليه و منوط به استقرار خودرو درون محوطه مخصوص تخليه مجاز است (اين الزامات در مورد تجهيزات عرضه سوخت درون ساختمان كاربرد ندارند).

ماده ۴۲ـ جابجايي سوخت مايع با ظروف معمولي و غيراستاندارد توسط كارفرما، كارگران جايگاه و ديگر اشخاص ممنوع است؛ همچنين براي پيشگيري از ريزش و پاشش سوخت مايع هرگونه جابجايي آن فقط با استفاده از ظروف مخصوص و محفظه اطمينان، مجاز است.

ماده ۴۳ـ استقرار محل اسكان در بالاي محل عرضه سوخت ممنوع است.

ماده 44ـ مخازن رو زميني بايد از تعادل و پايداري كامل برخوردار بوده و حداقل 15 سانتي متر از سطح زمين ارتفاع داشته تا از خوردگي قسمت پايين مخزن به واسطه تماس با زمين جلوگيري به عمل آيد.

ماده ۴۵ـ كارفرما مكلف است اتاقي را كه مجهز به وسايل سرمايش، گرمايش و كمد لباس باشد براي استراحت كارگران اختصاص دهد و استفاده از اتاق برق يا ساير مكان هاي غيرايمن براي استراحت كارگران، آبدارخانه، انبار و يا رختكن ممنوع است.

ب ـ مديريت ريسك و آموزش:

ماده ۴۶ـ كارفرما مكلف به انجام فرآيند مديريت ريسك در جايگاه عرضه سوخت است و بايد نسبت به آموزش كارگران و كارآموزان و تهيه و تحويل تجهيزات حفاظت فردي مطابق آيين نامه وسايل حفاظت فردي (متناسب با نوع كار) و همچنين نظارت بر استفاده صحيح از آن ها اقدام نمايد.

ماده ۴۷ـ كارفرما مكلف است؛ بر اساس آيين نامه آموزش ايمني كارفرمايان، كارگران و كارآموزان و همچنين ديگر قوانين و مقررات مرتبط، در ابتداي استخدام و حين كار، علاوه بر دوره هاي آموزش الزامات ايمني، نسبت به برگزاري روش ها و طرح هاي مقابله با شرايط اضطراري اقدام نمايد.

ماده ۴۸ـ كارفرما مكلف است به منظور تأمين ايمني جايگاه و كارگران و افراد حاضر، دستورالعمل هاي مقابله با شرايط اضطراري و روش هاي مديريت حوادث در اين شرايط را در مكان هايي كه به سهولت قابل ديدن باشد، نصب نمايد. نصب اين برچسب ها در محل دفتر اپراتور يا سرپرست جايگاه عرضه سوخت، كمپرسورها و توزيع كننده ها الزامي است .

ماده 49ـ كارفرما و كارگران جايگاه عرضه سوخت بايد آموزش هاي لازم در مورد نحوه بهره برداري ايمن از جايگاه عرضه سوخت را مطابق "آيين نامه آموزش ايمني كارفرمايان، كارگران و كارآموزان" فرا گرفته و مدارك مرتبط را در پرونده اي جداگانه در جايگاه ثبت و نگهداري نمايند.

ج ـ برق و سيستم اتصال به زمين:

ماده ۵۰ ـ اخذ تأييديه هاي لازم در خصوص آزمون سيستم اتصال به زمين و حفاظت در برابر صاعقه براي كليه دستگاه ها، تجهيزات و تأسيسات برقي جايگاه عرضه سوخت و قسمت هاي در معرض برق دار شدن و يا احتمال برخورد صاعقه مطابق با آيين نامه سيستم اتصال به زمين الزامي است.

ماده ۵۱ ـ كليه وسايل و تجهيزات برقي، توزيع كننده ها، كليد و پريزها، مخازن تحت فشار و موارد مشابه، بايد مجهز به سيستم اتصال زمين بوده و همچنين در محل تخليه تريلر، محوطه مخازن، محوطه عرضه سوخت و ديگر قسمت هاي با احتمال وجود گاز قابل احتراق، اين وسايل بايد از نوع ضد انفجار و مطابق استانداردهاي مرتبط باشند.

ماده ۵۲ ـ تابلوهاي اصلي برق علاوه بر رعايت مفاد آيين نامه حفاظتي تأسيسات الكتريكي در كارگاه ها، بايد مجهز به آمپرمتر و ولت متر نيز باشند.

ماده ۵۳ ـ به هنگام قطع جريان برق و يا وجود اشكال در سيستم، بايد جريان گاز به صورت خودكار، ايمن و فوري قطع شده و سيستم هاي عرضه سوخت جايگاه، از مدار خارج شود. راه اندازي و فعال سازي مجدد اين سيستم بايد توسط كارگران مجاز و به صورت دستي و با اطمينان كامل از برطرف شدن شرايط اضطراري انجام شود ولي تا قبل از آن، سيستم انتقال و عرضه بايد در حالت قطع باقي بماند.

ماده ۵۴ ـ كليدهاي فشاري قطع اضطراري تجهيزات عرضه گاز طبيعي فشرده و سوخت مايع، بايد به سهولت در نقاط مختلف جايگاه در دسترس كارگران باشد تا به محض فشرده شدن اين كليدها، عملكرد تمام تجهيزات مربوط به گاز طبيعي فشرده و سوخت مايع، به جز سيستم هاي روشنايي، آشكارساز و تشخيص عيب، قطع گردد.

ماده 55 ـ ادوات قطع اضطراري جريان برق، بايد مستقيماً جريان برق موتور پمپ ها را قطع نمايد. راه اندازي مجدد و برگشت به حالت اوليه فقط به صورت دستي و با سوييچ اصلي بايد امكان پذير باشد. اين قطع كن ها بايد با يك نشانه گذاري رنگ قرمز مورد تأييد، مانند "قطع كن اضطراري پمپ"، مشخص شوند.

ماده ۵۶ ـ كليدهاي قطع اضطراري دستي كه در زمان خرابي تجهيزات عرضه سوخت، با دست فعال مي شوند بايد نزديك كمپرسور و بر روي قسمت هاي پايه، محفظه، نزديك توزيع كننده و داخل دفتر اداري نصب شوند؛ در صورت وجود چند كمپرسور، بايد همه دستگاه ها هم زمان با عملكرد يك كليد قطع اضطراري، متوقف شده و جريان سوخت قطع گردد .

ماده ۵۷ ـ كانال هاي تأسيساتي و مجراهايي كه لوله هاي گاز و تأسيسات، كابل هاي برق و ساير موارد از آن عبور مي كنند، بايد توسط درپوش و دال هاي بتني سالم پوشانده و احتمال تجمع گاز در آن ها وجود نداشته باشد؛ همچنين داخل كانال و اطراف لوله ها بايد به وسيله ماسه بادي پر شده تا از تماس كابل هاي برق با لوله هاي سوخت خودداري گردد.

ماده ۵۸ ـ قسمت هاي برق دار مانند ترمينال ها و يا اجزاي الكترونيكي بايد مطابق آيين نامه حفاظتي تأسيسات الكتريكي در كارگاه براي پيشگيري از تماس غيرعمدي در حين كار، با حفاظي كه داراي متن اخطاري و قابل برداشتن است، محافظت شوند.

ماده ۵۹ ـ جايگاه عرضه سوخت بايد مجهز به وسايلي براي وصل سيستم اتصال به زمين به تيوب تريلر و يا واحدهاي ذخيره سيار باشد؛ متصديان تخليه سوخت، مكلفند قبل از وصل شيلنگ تخليه سوخت نسبت به نصب سيستم اتصال به زمين اقدام نمايند. اين كابل ها به منظور اتصال صحيح بايد عاري از رنگ، گل و لاي، زنگ زدگي و آلودگي هاي ديگر باشند.

د ـ اعلام و اطفاي حريق:

ماده ۶۰ ـ جايگاه عرضه سوخت مطابق با آيين نامه "پيشگيري و مبارزه با آتش سوزي در كارگاه ها" بايد از تعداد كافي وسايل اعلام و اطفاي حريق متناسب با نوع عرضه سوخت و با امكان دسترسي سريع و آسان به اين تجهيزات برخوردار باشد.

ماده ۶۱ ـ كليه عمليات تعمير، تعويض و شارژ تجهيزات ايمني و اطفاي حريق بايد از طريق مراكز مجاز و با تأييد و نظارت كارفرما و مسئول ايمني انجام گيرد.

ماده ۶۲ ـ كارفرما مكلف است؛ دستورالعمل هاي شركت سازنده سيستم هاي اطفاي حريق و الزامات مربوط به آن را در محل هاي مناسب از جايگاه عرضه سوخت با قابليت مشاهده آسان، نصب نمايد.

ماده ۶۳ ـ براي پيشگيري از آتش سوزي در ساختمان عرضه سوخت، بايد جداسازي واحد توسط ديوار، پارتيشن، كف و مجموعه هاي كف و سقف با قابليت تاب آوري حداقل يك ساعت در برابر آتش صورت پذيرد (تجهيزات بايد به گونه اي باشد كه احتمال تجمع و محبوس شدن مخلوط گاز و يا هواي قابل انفجار در هيچ قسمتي وجود نداشته باشد).

هـ ـ تابلوهاي هشداري و ايمني:

ماده ۶۴ ـ كارفرما مكلف است؛ به منظور آگاه سازي كارگران، علائم هشداردهنده ايمني براي شناسايي خطرات، ريسك ها و همچنين روش هاي كاهش آن ها و موارد مشابه را به طور مشخص و واضح در معرض ديد كارگران و ديگر افراد حاضر در محوطه خطر نصب نمايد.

ماده ۶۵ ـ نصب تابلو و راهنماي مسير فرار ايمن براي مواقع اضطراري در محل هاي با قابليت رؤيت آسان، الزامي است.

ماده ۶۶ ـ در مجاورت تأسيسات جايگاه عرضه سوخت و در نزديكي كمپرسورها، توزيع كننده ها، ورودي مخزن ذخيره و همچنين بر روي درهاي دسترسي به تجهيزات و تابلوها بايد علائم هشداري از قبيل "سيگار كشيدن ممنوع"، "استفاده از تلفن همراه ممنوع"، "گاز قابل اشتعال" و "موتور خاموش" با اندازه حروف قابل رويت، نصب گردد.

ماده ۶۷ ـ در مجاورت هر كليد قطع اضطراري بايد يك علامت با كلمات "قطع اضطراري" و با اندازه حروف حداقل 5 /2 سانتي متر نصب شود.

ماده ۶۸ ـ كارفرما مكلف است تابلوها و علايم ايمني را به منظور رعايت نمودن و به كارگيري روش صحيح و ايمن سوخت گيري، در كنار هر توزيع كننده سوخت نصب نمايد.

فصل سوم ـ تجهيزات:

الف ـ كمپرسورها:

ماده ۶۹ ـ سيستم نيروي محركه كمپرسور و ديگر اجزاي متحرك مانند تسمه ها، كوپلينگ ها، فن ها و موارد مشابه بايد به حفاظ و يا پوشش حفاظتي با استقامت كافي مجهز باشند.

ماده ۷۰ـ ورود به مكان استقرار كمپرسور يا به اتاق ها و فضاهاي غيرمجاز فقط با نظارت كارفرما و توسط كارگران مجاز از طريق دريچه هاي آدم رو، نردبان ها و ساير امكانات استاندارد بايد صورت گيرد.

ماده ۷۱ـ استقرار تجهيزاتي مانند كمپرسور و مخازن مياني در اتاق يا محفظه ي توزيع كننده هاي نصب شده در داخل ساختمان و مكان هاي داراي خطرات بالقوه، ممنوع است.

ماده ۷۲ـ محفظه ها و ساختمان كمپرسور بايد به گونه اي باشد كه نشت احتمالي گاز، در آن جا تجمع نكند.

ماده ۷۳ـ اتاق كمپرسور كه داخل يا متصل به ساختمان است بايد از مواد غيرقابل اشتعال، مقاوم در برابر آتش يا خود اطفاء شونده، ساخته شود .

ماده 74ـ دسترسي افراد و كارگران غيرمجاز به محل استقرار كمپرسور، ممنوع است و نصب تجهيزات بايد به گونه اي باشد كه فضاي كافي براي انجام عمليات، بازرسي، تعمير، نگهداري و امور مشابه وجود داشته باشد.

ماده ۷۵ـ محفظه يا ساختمان كمپرسور بايد با وسعت كافي و تعبيه راهرويي با عرض حداقل يك متر براي تردد كارگران ايجاد شود تا امكان ورود كارگران مجاز به داخل آن مقدور باشد؛ همچنين وجود درِ بازشو به سمت بيرون و در صورت دارا بودن قفل با امكان بازشدن سريع از داخل و بدون نياز به كليد براي آن الزامي است.

ماده ۷۶ـ ديوارها يا جداكننده هاي بين محفظه كمپرسور و ساختمان هاي مجاور، بايد ضمن پيوستگي از كف تا سقف و نفوذناپذيري در مقابل گاز، به طور ايمن مستحكم و حداقل ۲ ساعت در برابر آتش مقاومت داشته باشند .

ماده 77ـ به منظور امكان دسترسي از بيرون ساختمان اصلي به اتاق كمپرسور بايد حداقل يكي از ديوارهاي آن ديوار خارجي باشد؛ در غير اين صورت، بايد دو در مقاوم در برابر آتش و غيرقابل نفوذ در مقابل دود ،كه به طور خودكار در مواقع حريق بسته مي شوند از داخل ساختمان اصلي وجود داشته باشد .

ماده ۷۸ـ پيش بيني تمهيدات ايمني، براي تخليه انفجاري كمپرسورهاي مستقر در اتاق ها و يا فضاهاي زيرزميني الزامي است .

ماده 79ـ اتاق ها، فضاهاي زيرزمين و ديگر قسمت هاي استقرار كمپرسور و يا مكان هاي با احتمال تجمع گاز، بايد از امكان تهويه كامل مكانيكي برخوردار باشند، همچنين سيستم تهويه اتاق كمپرسور كه داخل يا وصل به ساختمان است بايد مستقل و جدا از سيستم تهويه ساختمان هاي ديگر باشد.

ب ـ شيلنگ:

ماده 80 ـ كارفرما مكلف است از مجموعه شيلنگ و وسيله جداشونده استاندارد كه متناسب با حداكثر فشار كاري مجاز و شرايط بهره برداري باشد، استفاده نمايد.

ماده 81 ـ دستگاه توزيع كننده جايگاه عرضه سوخت، بايد به سيستم شيلنگ جمع كن، جانازلي و آويز مخصوص مجهز باشد. شيلنگ ها بايد كاملاً سالم، بدون ساييدگي، زدگي و ايراد بوده و طبق دستورالعمل هاي شركت سازنده نصب و استفاده وند؛ مجموعه شيلنگ بايد از پيچ خوردگي، صدمه ديدگي، رها شدن در سطح زمين و سايش در اثر تماس با زمين، محافظت گردد.

ماده ۸۲ ـ مجموعه شيلنگ بايد طوري نصب شود كه مسير رسانايي به طور مداوم از شيلنگ به توزيع كننده برقرار بوده و از نظر الكتريكي به زمين وصل شده باشد.

فصل چهارم ـ جايگاه عرضه سوخت گاز طبيعي فشرده CNG :

ماده ۸۳ ـ كارفرما مكلف است، تمهيدات لازم به منظور نظارت بر رانندگان خوردرو براي پياده كردن كليه سرنشينان خودرو (در محل مخصوص استقرار) قبل از ورود به جايگاه عرضه سوخت گاز طبيعي فشرده را انجام دهد؛ عرضه سوخت به خودرو تنها پس از خروج كامل كليه سرنشينان مجاز است.

ماده ۸۴ ـ آشكارسازهاي جايگاه عرضه سوخت بايد مطابق دستورالعمل هاي شركت سازنده؛ تعمير، تعويض و نگهداري شده و در بازه زماني حداقل سالي يك بار، بازديد، سرويس و كاليبره شوند.

ماده ۸۵ ـ در جايگاه هاي عرضه سوخت گاز طبيعي فشرده، عمليات سوخت گيري بايد فقط توسط كارگران مجاز انجام شود؛ سوخت گيري توسط راننده و يا افراد متفرقه، ممنوع است.

ماده ۸۶ ـ تمهيدات لازم به منظور جلوگيري از تخليه يا نشتي گاز و ايجاد جرقه، قبل از جدا شدن نازل از پركن و موارد مشابه الزامي است.

ماده 87 ـ كانال هاي تأسيساتي زيرزميني مخصوص عبور لوله هاي گاز طبيعي نبايد با ديگر كانال هاي تأسيساتي مانند كانال هاي مربوط به لوله هاي آب، لوله هاي سوخت، كابل هاي برق و غيره مشترك باشند؛ كانال هاي روباز يا ترانشه هاي موجود در جايگاه هاي عرضه سوخت گاز طبيعي فشرده، شامل اين موضوع نمي شوند.

ماده ۸۸ ـ تهويه و برقراري جريان هوا به منظور جايگزين شدن هواي تازه كه تحت اثر باد، اختلاف دما يا عوامل مصنوعي مانند فن يا مكنده ايجاد مي شود، بايد به گونه اي باشد تا نسبت به تعديل ناحيه خطر، از ناحيه يك به ناحيه دو عمل نمايد.

ماده ۸۹ ـ جايگاه عرضه سوخت براي تشخيص و شناسايي نشت گاز طبيعي، دود، شعله و حرارت، بايد مجهز به سامانه هاي آشكارساز گروهي شامل يك يا چند حس گر، با قابليت تشخيص و فعال نمودن سامانه هاي هشدار دهنده و ايمني باشد.

ماده ۹۰ـ استفاده از سازه هاي فلزي ساختمان و ديگر اجزاي آن مانند لوله ها، كانال ها و موارد مشابه به عنوان مسير تخليه شير اطمينان، ممنوع است.

ماده 91ـ براي تخليه سريع و آسان گاز به خارج از فضاهاي بسته، اتاقك يا ساختمان ضمن رعايت قوانين و مقررات مرتبط سازمان حفاظت محيط زيست، بايد لوله هايي با بيش از 3 متر ارتفاع از سطح زمين و ساير قسمت هاي عملياتي و حداقل يك متر بالاتر از سطح ساختمان هاي مجاور در شعاع 5 متري تعبيه گردد (جهت جريان خروجي نبايد به سمت پايين يا به سمت ديگر ساختمان ها و تجهيزات در فاصله كمتر از 5 متر باشد).

ماده ۹۲ـ لوله هاي تخليه گاز در جايگاه عرضه سوخت بايد ضمن ممانعت از ورود احتمالي هرگونه جسم خارجي به درون آن، از تجهيزات لازم به منظور خروج آب از قسمت پايين لوله تخليه برخوردار باشد.

ماده 93ـ نصب تجهيزات لازم براي حذف الكتريسيته ساكن در جايگاه عرضه سوخت الزامي است و بايد براي مواقع اضطراري و امور تعميراتي، امكان جداسازي خط لوله گاز طبيعي از ميترينگ و جايگاه عرضه سوخت وجود داشته باشد.

ماده ۹۴ـ براي تردد و خروج آسان از محوطه، اختصاص حداقل يك متر فاصله در اطراف تيوب تريلرها و واحدهاي ذخيره سيار، الزامي است (نحوه چيدمان مخازن بايد فاصله و فضاي كافي براي انجام بازرسي ها را فراهم نمايد).

ماده ۹۵ـ محل استقرار تيوب تريلر يا واحدهاي قابل حمل بايد هموار و مسطح باشد و دو انتهاي آن هميشه باز و توسط تجهيزات و علائم فيزيكي مشخص گردد.

ماده ۹۶ـ در زمان تخليه سوخت، استقرارتيوب تريلر يا واحدهاي سيار قابل ذخيره در خارج از مكان تعيين شده، ممنوع است؛ محل تخليه بايد كاملاً تراز بوده و به منظور پيشگيري از حركت هاي ناخواسته يا احتمالي استفاده از گوه هايي براي تثبيت چرخ ها، الزامي است.

ماده ۹۷ـ در زمان عمليات تعويض تيوب تريلر يا واحدهاي سيار قابل ذخيره؛ بايد عرضه سوخت در جايگاه به طوركامل متوقف شود، مگر اين كه طبق شرايطي مانند احداث پاركينگ اختصاصي، عمل تعويض بدون تداخل با فعاليت هاي ايمني جايگاه عرضه سوخت، قابل انجام باشد .

ماده ۹۸ـ محوطه ذخيره سوخت بايد با روش هاي فيزيكي ايمن؛ مانند نصب نرده، حفاظ و يا حصار، از دسترس افراد غيرمجاز محافظت گردد.

ماده 99ـ كارگران در محوطه ذخيره سوخت، صرفاً مجاز به انجام فعاليت هايي هستند كه به طور مستقيم به عمليات تيوب تريلر يا واحدهاي سيار ذخيره، مرتبط باشد.

ماده ۱۰۰ـ مخازن تمام فلزي يا كامپوزيت كه براي ذخيره گاز در جايگاه ها استفاده مي شوند بايد داراي پلاك شناسايي معتبر باشند و اين پلاك ها بايد كاملا در معرض ديد نصب شوند.

ماده ۱۰۱ـ كليه قسمت هاي تحت فشار، لوله ها، منابع، تجهيزات، مخازن ذخيره مياني و موارد مشابه جايگاه بايد توسط شير اطمينان فشار كه پايين تر از حداكثر فشار كاري مجاز تنظيم شده اند، محافظت شوند .

ماده ۱۰۲ـ هر گروه از مخازن ذخيره جايگاه بايد به تجهيزات اطمينان فشار مستقل از گروه ديگر، مجهز باشند.

ماده ۱۰۳ـ نصب و تجهيز كليه مخازن ذخيره جايگاه به شيردستي مجزا، الزامي است .

ماده ۱۰۴ـ جايگاه عرضه سوخت بايد به انواع تجهيزات قطع اضطراري جريان سوخت مانند كليد فعال سازي قطع اضطراري و همچنين تجهيزات شناسايي وضعيت خطرناك مانند غلظت بالاي گاز، دود، آتش، حرارت، زلزله و نظاير آن ها مجهز شود .

فصل پنجم ـ جايگاه هاي عرضه سوخت ساحلي:

ماده ۱۰۵ـ هر جايگاه عرضه سوخت به وسايل و تجهيزات موتوري دريايي، بايد يك نفر سرپرست يا ناظر موظف داشته باشد كه وظيفه اصلي وي، نظارت، رسيدگي و كنترل عرضه سوخت است.

ماده ۱۰۶ـ سيستم لوله كشي جايگاه عرضه سوخت ساحلي بايد در برابر پيامدهاي جزر و مد، صدمات فيزيكي و شيميايي، تنش هاي ناشي از ضربه، لرزش، انبساط، انقباض و نشت سوخت، محافظت گردد.

ماده ۱۰۷ـ مخازن تأمين كننده سوخت براي دستگاه هاي توزيع كننده سوخت به وسايل و تجهيزات موتوري دريايي، بايد در ساحل و يا بر روي موج شكن هاي خاك ريزي شده، مستقر باشند.

ماده ۱۰۸ـ جايگاه عرضه سوخت به وسايل و تجهيزات موتوري دريايي كه در محل تأسيسات ذخيره سازي عمده قرار دارد، بايد توسط حصار، فنس، ديوار و يا موانع مناسب، از محوطه ي آن تأسيسات جدا شود.

ماده 109ـ به استناد مواد 91 و 95 قانون كار جمهوري اسلامي ايران، مسئوليت رعايت مقررات اين آيين نامه بر عهده كارفرماي جايگاه عرضه سوخت است و در صورت وقوع حادثه به دليل عدم توجه كارفرما به الزامات قانوني، وي مكلف به جبران خسارات وارده خواهد بود.

اين ‎آيين نامه مشتمل بر ۱۰۹ ماده در جلسه مورخ 14/ 05/ 1398 شوراي عالي حفاظت ‎فني تدوين و در تاريخ 22 / 08/ 1398 به تصويب وزير تعاون، كار و رفاه ‎اجتماعي رسيده است.

وزير تعاون، كار و رفاه اجتماعي ـ محمد شريعتمداري

منبع :اداره تعاون ، کار و رفاه جتماعی