شناسایی وارزیابی مخاطرات وجنبه های زیست محیطی

1. 1)هدف :

هدف از تدوين اين روش اجرايي ، شناسايي و ارزيابي و كنترل جنبه هاي زيست محيطي/ مخاطرات ايمني و بهداشت شغلي و برنامه ريزي به منظور تأمين الزامات زيست محيطي و بهداشت شغلي حاكم بر فعاليتهاي افراد شاغل درسایت ﭘتروشیمی ميباشد.

1. 2)دامنة كاربرد :

اين روش اجرايي در كلية واحدهاي تابعة شرکت ﭘتروشیمی  داراي اعتبار مي باشد .

1. 3)مفاهيم و اختيارات :

ندارد.

1. 4)مسؤليت ها :

4-1) مسئوليت تهيه و تدوين و ويرايش اين سند به عهده واحد تضمين كيفيت و با همكاري واحد ايمني و بهداشت مي باشد.

4-2) مسئوليت شناسايي و ارزيابي مخاطرات و جنبه ها به عهده واحد ايمني و بهداشت و باهمكاري واحدهاي مرتبط و نماينده مديريت مي باشد .

4-3) مسئوليت تعيين اقدامات كنترلي براي مخاطرات و جنبه ها به عهده واحد ايمني و بهداشت و نماينده مديريت مي باشد .

4-4) مسئوليت آموزش واحدهاي تابعه مرتبط با موارد ايمني و بهداشت شغلي واحد ايمني و با همكاري واحد آموزش مي باشد .

4-5) مسئوليت نظارت بر حسن اجراي اين روش اجرايي به عهده واحد تضمين كيفيت مي باشد .

4-6) ساير موارد مطابق بند (5) مي باشد .

 

1. 5)گردش علميات :

5-1) شناسائي خطرات ايمني و بهداشت شغلي و جنبه هاي زيست محيطي

در اين صنعت بمنظور شناسايئ و حذف كاهش ريسك خطرات و پيامدهاي زيست محيطي ، كلية خطرات و جنبه ها بر اساس وظيفه ، محصولات ، مواد ، تجهيزات و خدمات در واحدهاي مربوطه توسط كميتة حفاظت ايمني و بهداشت كارشناسائي و خطرات ايمني و بهداشت شغلي در فرم شناسائي به شمارة SAFO001 و جنبه هاي زيست محيطي در فرم شناسائي به شمارة SAFO002 ثبت مي گردد .

خطرات و جنبه ها بر اساس تجارب و دانش اعضاء كميته ، حوادث و پيامدهاي زيست محيطي رخ داده ، ماهيت كار ، نظرات و پيشنهادات پرسنل شاغل در واحد ها ، قوانين و مقررات مربوطه و ... شناسائي مي گردند . اين فرم ها در مورد كلية واحد هاي مؤثر بر سيستم مديريت زيست محيطي و ايمني و بهداشت شغلي تكميل مي شود .

 

5-2) ارزيابي ريسك و جنبه هاي زيست محيطي

پس از تكميل فرمهاي شناسائي بر اساس خطرات و جنبه هاي شناسائي شده ارزيابي لازم توسط كميتة حفاظت ايمني و بهداشت كار به شرح زير انجام مي شود :

ابتدا احتمال وقوع خطرات و جنبه ها به شرح زير مشخص و تعيين مي گردد :

×     بعيد : حداقل سالي يكبار اتفاق مي افتد .

×     كم : حداقل هر سه ماه يكبار اتفاق مي افتد .

×     محتمل : حداقل ماهي يكبار اتفاق مي افتد .

×     اغلب : حداقل هفته اي يكبار اتفاق مي افتد .

×     همواره : تقريباً هر روز اتفاق مي افتد .

پس از تعيين احتمال وقوع ، شدت خطرات به شرح زير تعيين مي گردد .

×     خيلي شديد (فاجعه بار) : مرگ ومير – از بين رفتن كامل تجهيزات

×     شديد (بحراني) : نقص عضو ، بيماري شغلي ، صدمات وارده به سيستم حدود 70% ارزش سازمان

×     متوسط : از كار افتادگي موقت ، صدمات وارده به سيستم در حدود 50% ارزش سازمان .

×     جزئي : آسيب و جراحت كه نياز به اعزام و استراحت پزشكي داشته باشد – صدمات وارده به سيستم 30% ارزش سازمان .

×     ناچيز : آسيب هاي جزئي (در حد كمك هاي اولية سرپائي) – صدمات وارده به سيستم در حد صفر

پس از تعيين احتمال وقوع خطرات و شدت پيامدها بر اساس جدول زير ريسك خطرات ارزيابي شده و سطح ريسك بدست آمده در فرم SAFO001 ثبت مي شود .

شدت احتمال	فاجعه بار	بحراني	متوسط	جزئي	ناچيز
همواره	خيلي زياد	خيلي زياد	خيلي زياد	زياد	زياد
اغلب	خيلي زياد	خيلي زياد	زياد	زياد	متوسط
محتمل	خيلي زياد	خيلي زياد	زياد	متوسط	كم
كم	خيلي زياد	زياد	متوسط	كم	كم
بعيد	زياد	زياد	متوسط	كم	كم

خطراتي كه در اين ارتباط با الزامات قانوني مربوط مي باشد و صراحتاً به آن اشاره شده است بدون در نظر گرفتن امتياز جزء ريسك هاي غير قابل تحمل قرار خواهند گرفت .

 

پس از تعيين احتمال وقوع جنبه ، شدت پيامدهاي زيست محيطي به شرح ذيل تعيين مي گردد :

• خيلي شديد (فاجعه بار) : از بين رفتن انسان ، حيوانات ، گياهان و منابع طبيعي .
• شديد (بحراني) : ايجاد بيماري هاي مزمن يا كشنده در موجودات زنده ، ايجاد سرطان ، آسيبهاي منجر به مرگ .
• متوسط : مصرف انرژي و منابع طبيعي ، باقي ماندن مواد شيميائي خطرناك در آب ، خاك و يا هوا در بلند مدت ( بيش از يك روز) ، ايجاد مسموميتهاي شيميائي و ميكروبي در موجودات زنده ، آتش سوزي ، تجمع حشرات ناقل بيماري ها .
• جزئي : باقي ماندن مواد شيميائي خطرناك در آب ، خاك و يا هوا در زمان كوتاه (حداكثر يك روز) .
• ناچيز : تجمع ضايعات ، باقي ماندن مواد شيميائي كم خطر در آب ، خاك و هوا در زمان كوتاه (حداكثر يك روز) .

پس از تعيين احتمال وقوع جنبه و شدت پيامد زيست محيطي بر اساس جدول زير ارزيابي جنبه ها انجام و نتايج در فرم ارزيابي و كنترل جنبه های زیست محیطی به شماره SAFO003 ثبت می گردد.

 

احتمال شدت	بعيد	كم	محتمل	اغلب	همواره
ناچيز	غير بارز	غير بارز	بارز	بارز	بارز
جزئي	غير بارز	بارز	بارز	بارز	بارز
متوسط	بارز	بارز	بارز	بارز	بارز
شديد	بارز	بارز	بارز	بارز	بارز
خيلي شديد	بارز	بارز	بارز	بارز	بارز

 

 

 

جنبه هائي كه در ارتباط با الزامات قانوني و قوانين زيست محيطي مي باشد بدون در نظر گرفتن امتياز ارزيابي جزو جنبه هاي بارز محسوب خواهند شد .

 

5-3) كنترل ريسك ها و جنبه هاي زيست محيطي

براساس خطرات و جنبه هاي شناسائي شده و نتايج ارزيابي آنها ، اقدامات كنترلي لازم درارتباط با ريسكهاي غير قابل تحمل (خيلي زياد ، زياد و متوسط) جدول زير و جنبه هاي بارز توسط كميتة حفاظت ايمني و بهداشت كار اتخاذ و اقدامات كنترلي مربوط به خطرات ايمني و بهداشت شغلي در فرم SAFO001 و اقدامات كنترلي مربوط به جنبه هاي زيست محيطي درفرم SAFO003 ثبت مي گردد .

اقدامات كنترلي مي تواند شامل موارد زير باشد :

الف) تدوين دستورالعملهاي لازم

ب) برگزاري آموزشهاي تخصصي براي افراد مربوطه

ج) تعيين اهداف كلان و خرد و تعيين برنامه هاي مديريتي جهت دستيابي به اهداف مربوطه اقدامات كنترلي پس ا زتعيين و قبل از اجرا توسط كميتة حفاظت ايمني و بهداشت كار مورد بازنگري قرار مي گيرد و پس از امضاء به واحدهاي زيربط ابلاغ مي گردد .

 

سطح ريسك	اقـدام
خيلي زياد	بلافاصله نسبت به كنترل و كاهش اقدام نمود .
زياد	نسبت به كنترل و كاهش در مدت زمان كوتاه اقدام لازم انجام گردد .
متوسط	نسبت به كنترل و كاهش در فواصل زماني مشخص اقدام لازم انجام گردد .
كم	تحت كنترل و نظارت

 

 

 

 

5-4) نكات

 

5-4-1) شناسائي و ارزيابي خطرات و جنبه ها و تعيين اقدامات كنترلي به صورت ادواري (6 ماهه) مورد بازنگري قرار گرفته و به روز مي گردند . علاوه بر آن در صورتي كه خطرات و جنبه هاي جديدي شناسائي شده باشند مراحل ارزيابي و تعيين اقدامات كنترلي براي آنها انجام مي شود .

5-4-2) درمراحل شناسائي و ارزيابي و تعيين اقدامات كنترلي د رسازمان ، در صورت نياز از همكاري و همفكري ساير كاركنان و مشاوران استفاده مي گردد .

5-4-3) در شناسائي خطرات و جنبه هاي زسيت محيطي بايد عمليات عادي و غير عادي و وضعيت هاي اضطراري احتمالي در نظر گرفته شود .

5-4-4) نتايج ارزيابي هاي انجام شده در تعيين اهداف كلان صنعت در نظر گرفته مي شوند .

 

 

 

 

پس از تعيين احتمال وقوع جنبه ، شدت پيامدهاي زيست محيطي به شرح ذيل تعيين مي گردد :

• خيلي شديد (فاجعه بار) : از بين رفتن انسان ، حيوانات ، گياهان و منابع طبيعي .
• شديد (بحراني) : ايجاد بيماري هاي مزمن يا كشنده در موجودات زنده ، ايجاد سرطان ، آسيبهاي منجر به مرگ .
• متوسط : مصرف انرژي و منابع طبيعي ، باقي ماندن مواد شيميائي خطرناك در آب ، خاك و يا هوا در بلند مدت ( بيش از يك روز) ، ايجاد مسموميتهاي شيميائي و ميكروبي در موجودات زنده ، آتش سوزي ، تجمع حشرات ناقل بيماري ها .
• جزئي : باقي ماندن مواد شيميائي خطرناك در آب ، خاك و يا هوا در زمان كوتاه (حداكثر يك روز) .
• ناچيز : تجمع ضايعات ، باقي ماندن مواد شيميائي كم خطر در آب ، خاك و هوا در زمان كوتاه (حداكثر يك روز) .

پس از تعيين احتمال وقوع جنبه و شدت پيامد زيست محيطي بر اساس جدول زير ارزيابي جنبه ها انجام و نتايج در فرم ارزيابي و كنترل جنبه های زیست محیطی به شماره SAFO003 ثبت می گردد.

 

احتمال شدت	بعيد	كم	محتمل	اغلب	همواره
ناچيز	غير بارز	غير بارز	بارز	بارز	بارز
جزئي	غير بارز	بارز	بارز	بارز	بارز
متوسط	بارز	بارز	بارز	بارز	بارز
شديد	بارز	بارز	بارز	بارز	بارز
خيلي شديد	بارز	بارز	بارز	بارز	بارز

 

 

 

جنبه هائي كه در ارتباط با الزامات قانوني و قوانين زيست محيطي مي باشد بدون در نظر گرفتن امتياز ارزيابي جزو
جنبه هاي بارز محسوب خواهند شد .

5-3) كنترل ريسك ها و جنبه هاي زيست محيطي

براساس خطرات و جنبه هاي شناسائي شده و نتايج ارزيابي آنها ، اقدامات كنترلي لازم درارتباط با ريسكهاي غير قابل تحمل (خيلي زياد ، زياد و متوسط) جدول زير و جنبه هاي بارز توسط كميتة حفاظت ايمني و بهداشت كار اتخاذ و اقدامات كنترلي مربوط به خطرات ايمني و بهداشت شغلي در فرم SAFO001 و اقدامات كنترلي مربوط به جنبه هاي زيست محيطي درفرم SAFO003 ثبت مي گردد .

اقدامات كنترلي مي تواند شامل موارد زير باشد :

الف) تدوين دستورالعملهاي لازم

ب) برگزاري آموزشهاي تخصصي براي افراد مربوطه

ج) تعيين اهداف كلان و خرد و تعيين برنامه هاي مديريتي جهت دستيابي به اهداف مربوطه اقدامات كنترلي پس ا زتعيين و قبل از اجرا توسط كميتة حفاظت ايمني و بهداشت كار مورد بازنگري قرار مي گيرد و پس از امضاء به واحدهاي زيربط ابلاغ مي گردد .

سطح ريسك	اقـدام
خيلي زياد	بلافاصله نسبت به كنترل و كاهش اقدام نمود .
زياد	نسبت به كنترل و كاهش در مدت زمان كوتاه اقدام لازم انجام گردد .
متوسط	نسبت به كنترل و كاهش در فواصل زماني مشخص اقدام لازم انجام گردد .
كم	تحت كنترل و نظارت

 

 

 

 

5-4) نكات

5-4-1) شناسائي و ارزيابي خطرات و جنبه ها و تعيين اقدامات كنترلي به صورت ادواري (6 ماهه) مورد بازنگري قرار گرفته و به روز مي گردند . علاوه بر آن در صورتي كه خطرات و جنبه هاي جديدي شناسائي شده باشند مراحل ارزيابي و تعيين اقدامات كنترلي براي آنها انجام مي شود .

5-4-2) درمراحل شناسائي و ارزيابيو تعيين اقدامات كنترلي د رسازمان ، در صورت نياز از همكاري و همفكري ساير كاركنان و مشاوران استفاده مي گردد .

5-4-3) در شناسائي خطرات و جنبه هاي زسيت محيطي بايد عمليات عادي و غير عادي و وضعيت هاي اضطراري احتمالي در نظر گرفته شود .

5-4-4) نتايج ارزيابي هاي انجام شده در تعيين اهداف كلان صنعت در نظر گرفته مي شوند .

 

 

شناسایی و ارزيابي جنبه ها و پيامدهاي زيست محيطي به روش FMEA

 

 شناسایی و ارزيابي جنبه ها و پيامدهاي زيست محيطي به روش FMEA

 

 

فهرست :

1- هدف

2- دامنه كاربرد

3- مراجع

4- تعاريف

5- شرح اقدامات

5-1- كليات

5-2- كميته هاي اصلي و فرعي مديريت ريسك

5-2-1- كميته اصلي

5-2-2- كميته هاي فرعي محيط زيست

5-3- شناسايي و ارزيابي جنبه ها و پيامدهاي زيست محيطي و كنترل آن

5-3-1- مرحله 1 : شناسايي  جنبه ها و پيامدها

5-3-2- مرحله 2 : ارزيابي ريسك

5-3-3- مرحله 3 : ارزيابي و مديريت جنبه هاي زيست محيطي

5-4- بازنگري و به روز رساني مديريت ريسك

6- مسئـوليت و اختيارات

7- سوابق

8- پيوستها

 

 

1- هدف:

هدف از تدوين اين روش اجرايي شناسايي جنبه ها و پيامدهاي زيست محيطي فعاليت ها، محصولات و خدمات سازمان و تعيين جنبه هاي بارز و انجام اقدامات اصلاحي به منظور رفع آنها مي باشد.

 

2- دامنه كاربرد:

دامنه كاربرد اين روش اجرايي در ارتباط با كليه فعاليتهاي كاركنان، محصولات و خدمات كليه واحدها اعم از رسمي و پيمانكار است.

 

3- مراجع :

3-1- روش اجراي كنترل مستندات به شماره FPC-PR-04-01

3-2- روش تجزيه و تحليل خطا و آثار شكست آن (FMEA[1])

 

4- تعاريف :

4-1-FMEA  : روشي جهت شناسايي خرابي هاي احتمالي برنامه ها و پروژه ها در مراحل انجام و بررسي جزئيات آن مي باشد.

4-2- جنبه زيست محيطي[2]:بخشي از فعاليت ها، محصولات يا خدمات شركت كه بتواند بر محيط زيست تاثير متقابل داشته باشد.

4-2-1- جنبه مستقيم : جنبه هايي كه سازمان مي تواند آنها را كنترل نمايد (تحت كنترل يا اختيار سازمان هستند).

4-2-2- جنبه غير مستقيم: جنبههايي كه سازمان مي تواند بر آنها اثر بگذارد.

4-2-3- جنبه بارز : جنبه اي است كه ريسك غير قابل قبولي دارد يا بر خلاف الزام قانوني مي باشد.

4-2-4- جنبه غير بارز : جنبه اي است كه ريسك آن قابل قبول مي باشد و بر الزام قانوني ندارد.

4-2-5- جنبه Nr : جنبه اي است كه در شرايط عادي نيز وجود دارد.

4-2-6- جنبه Ab : جنبه اي است كه در شرايط عادي ايجاد نمي شود بلكه در شرايط غيرعادي بوحود مي آيد.

4-2-7- جنبه EM : جنبه اي است كه در وضعيت اضطراري و در شرايط حادثه اي بوجود مي آيد.

4-3- پيامد زيست محيطي[3]: اثري كه جنبه زيست محيطي بر محيط زيست مي گذارد را پيامد زيست محيطي گويند.

4-4- شدت پيامد [4] : يكي از پارامترهاي اصلي در روش FMEA مي باشد و به معناي ميزان آسيب پيامد زيست محيطي بر انسان و حيوان، خسارت به سرمايه هاي ملي و محيط زيست (گياهان، خاك، آب) ، از بين بردن منابع طبيعي، سرمايه هاي جهاني، مصرف انرژي بوده و بر اساس گستردگي پيامد از محدوده سازمان، منطقه جغرافيايي و اكوسيستم محل قرارگيري پيامد تقسيم بندي مي شود.

4-5- احتمال وقوع پيامد[5] : يكي از پارامترهاي اصلي در روش FMEA مي باشد و به معناي تعيين احتمال وقوع پيامد مي باشد و بر اساس مدت زمان (بر حسب ساعت) وقوع و ميزان دفعات تكرار يا بروز پيامد (برحسب روز يا هفته) تقسيم بندي مي شود.

4-6- احتمال كشف پيامد [6]: يكي از پارامترهاي اصلي در روش FMEA مي باشد و به معناي تعيين احتمال كشف با توجه به لوازم، تجهيزات، دستورالعمل ها و كنترل هاي موجود مي باشد.

4-7- عدد اولويت ريسك[7]: حاصلضرب سه عدد شدت ( S )، احتمال ( L ) و احتمال کشف ( D ) مي باشد.

 

 

5-شرح اقدامات :

5-1- كليات:

شناسايي و ارزيابي جنبه ها و پيامدهاي زيست محيطي مطابق با روش FMEA انجام مي شود. چگونگي اجراي اين روش در بند 5-3 ارائه شده است. ضمناً از فرم ENV-FM-02  بمنظور ثبت اطلاعات ناشي از شناسايي و ارزيابي ريسك جنبه ها استفاده ميشود.

از آنجائيكه فعاليت شناسايي، ارزيابي و كنترل ريسك بايستي توسط كميته هايي انجام پذيرد، در بند 5-2 اين روش اجرايي نيز چگونگي تشكيل كميته هاي فرعي و اصلي، رابطه بين آنها و شرايط اعضاي آن در فرآيند مديريت ريسك تشريح مي شود.

در بند 5-4 اين روش اجرايي نيز در ارتباط با دوره بازنگري مديريت ريسك و چگونگي به روز رساني آن بحث شده است.

 

5-2- كميته اصلي و فرعي مديريت ريسك:

5-2-1- كميته اصلي:

الف- اعضاي كميته اصلي مديريت ريسك: اين افراد مي بايست دوره ارزيابي ريسك را سپري كرده باشند و با فعاليتهاي واحدهاي مورد ارزيابي نيز آشنايي داشته باشند. اعضاي اين كميته عبارتند از:

P- رئيس HSE.                       P- رئيس تضمين كيفيت                        P- رئيس ايمني                     P- رئيس بهداشت

P- رئيس محيط زيست    P- نمايندگان كميته فرعي محيط زيست واحد مورد نظر

 

ب- وظايف اعضاي كميته اصلي در ارتباط با ارزيابي ريسك هاي زيست محيطي:

ب-1- وظايف رئيس HSE:

P  نظارت بر اقدامات مديريت ريسك از سوي هر يك از واحدهاي بهداشت، ايمني و محيط زيست.

P   شركت در جلسه ارزيابي ريسك به عنوان رئيس جلسه و نظارت بر صحت اقدامات.

ب-2- وظايف رئيس ايمني:

P  شركت در جلسه ارزيابي ريسك محيط زيست به منظور ايجاد انطباق بين ريسكهاي ايمني با ريسك محيط زيست.

P   ارائه نظر در مورد ريسكهاي شناسايي شده و ارزيابي آنها.

ب-3- وظايف رئيس محيط زيست:

P  انتخاب اعضاي كميته فرعي محيط زيست توسط رئيس محيط زيست از طريق هماهنگي با رؤساي واحدها و رئيس تضمين كيفيت.

P  برنامه ريزي ساليانه توسط رئيس محيط زيست به منظور اجراي شناسايي جنبه ها و پيامدها براي كميته هاي فرعي محيط زيست.

P  دريافت گزارشات شناسايي جنبه ها و پيامدها از سوي كميته هاي فرعي و نهايي نمودن آنها.

P  شركت در جلسه ارزيابي ريسك هاي شناسايي شده و تعيين ميزان ريسك آنها. (به عنوان دبير جلسه)

P  تهيه گزارش نهايي شناسايي و ارزيابي ريسك جنبه ها و پيامدهاي محيط زيست و ارائه به تضمين كيفيت

ب-4- وظايف رئيس بهداشت حرفه اي:

P  شركت در جلسه ارزيابي ريسك محيط زيست به منظور ايجاد انطباق بين ريسك بهداشت با ريسك محيط زيست.

P  ارائه نظر در مورد ريسكهاي شناسايي شده و ارزيابي آنها.

ب-5- وظايف رئيس تضمين كيفيت:

P  شركت در جلسات ارزيابي ريسك محيط زيست به منظور نظارت بر نحوه انجام كار.

P  ارائه نظر در مورد ريسكهاي شناسايي شده و ارزيابي آنها.

يادآوري: گزارشات نهايي مديريت ريسك،پس از دريافت از واحد محيط زيست توسط آن واحد و رئيس تضمين كيفيت جهت بررسي و دستور مقتضي (اقدام اصلاحي و پيشگيرانه، تعريف هدف و تخصيص بودجه) در جلسات بازنگري مديريت به مديرعامل و رئيس مجتمع (نماينده مديريت) ارائه ميشود.

 

 

5-2-2- كميته هاي فرعي محيط زيست:

الف- اعضاي كميته فرعي محيط زيست:

اين افراد توسط رئيس محيط زيست و با هماهنگي رئيس واحد و رئيس تضمين كيفيت انتخاب مي شوند و مي بايست دوره ارزيابي ريسك را سپري كرده و با فعاليتهاي واحد نيز بطور كامل آشنا باشند. اين كميته كه براي هر واحد بطور مجزا تشكيل ميشود عبارت است از حداقل يك نفر از كارشناسان آن واحد (كه بنا به وسعت فعاليتهاي آن واحد مي تواند اين تعداد به 2 يا 3 نفر هم برسد) و رئيس محيط زيست. بنابراين اعضاي اين كميته عبارت خواهد بود از:

P- حداقل يك نفر از كارشناسان واحد .               P- رئيس محيط زيست.

 

ب- وظايف كميته فرعي محيط زيست:

P  انتخاب يك نفر به عنوان رئيس كميته فرعي توسط اعضاي كميته.

P  برنامه ريزي بازديد از سايت و اجراي آن تحت نظارت رئيس كميته فرعي.

P  شناسايي جنبه ها و پيامدها و برگزاري جلسات به منظور تكميل فرم FMEA تحت نظارت رئيس كميته فرعي.

P   تكميل نتايج شناسايي جنبه ها و پيامدها و ارائه گزارش به كميته اصلي توسط رئيس كميته فرعي.

 

5-3- شناسايي و ارزيابي جنبه ها و پيامدهاي زيست محيطي و كنترل آن:

به منظور شناسايي و ارزيابي جنبه ها و پيامدهاي زيست محيطي و كنترل آن از فرم ENV-FM-02 استفاده مي شود. در ذيل مراحل اين فرايند در قالب 3 مرحله شناسايي جنبه ها و پيامدها، ارزيابي ريسك آنها و نهايتاً كنترل ريسك ارائه داده مي شود.

 

5-3-1- مرحله 1: شناسايي جنبه ها و پيامدها

شناسايي جنبه ها و پيامدهاي زيست محيطي توسط كميته فرعي و به ترتيب ذيل صورت مي گيرد:

1.    مشخص نمودن فرايندها و فعاليت هاي مرتبط و خدمات مختلف واحدها كه در حيطه سازمان انجام مي گيرد.

2.    ثبت فرايندها و فعاليت هاي مرتبط و خدمات واحد سازماني.

3.    مشخص نمودن جنبه زيست محيطي با توجه به موارد زير:

الف – انتشار آلاينده ها به هوا                                    ب – تخليه آلاينده ها به آب

پ – تخليه آلاينده ها به خاك                                   ت– مصرف مواد خام و منابع طبيعي (انواع سوخت و انرژي، آب، زمين و ....)

ث – مصرف انرژي (انواع سوخت و ....)                    ج – انرژي آزاد شده، بطور مثال گرما، تشعشع، ارتعاش

چ – اتلاف ها و محصولات جانبي                              ح – مشخصه هاي فيزيكي بطور مثال اندازه، شكل، رنگ، ظاهر، بوع صدا

4.   مشخص نمودن نوع جنبه : جنبه هايي كه سازمان مي توان آنها را كنترل كند جنبه مستقيم تلقي شده، و جنبه هايي كه سازمان مي تواند بر آنها تاثيرگذار باشد غيرمستقيم ناميده مي شوند. و در ستون مربوطه علامت زده مي شود.

5.   تعيين پيامدهاي زيست محيطي جنبه : شامل اثرات و پيامدهاي زيست محيطي حاصل از جنبه روي خاك، آب، هوا، گياهان، حيوان و انسان به شرح زير:

الف – آلودگي هوا                   ب –آلودگي آب                     پ –آلودگي خاك                  ت– اتلاف منابع و انرژي

6.   تعيين الزام قانوني : با استفاده از كتاب ضوابط و استانداردهاي زيست محيطي و ساير الزامات مرتبط تعيين اينكه جنبه مورد نظر داراي الزام قانوني مي باشد يا خير مشخص مي گردد.

 

 

5-3-2- مرحله 2: ارزيابي ريسك

ارزيابي ريسك از وظايف كميته اصلي مي باشد و به شرح ذيل انجام مي گردد.

الف- تعيين ميزان اهميت خطر و امتياز دهي (امتياز S) بر اساس اطلاعات جدول ذيل (جدول1)

 

جدول 1 – گروه بندي و امتياز بندي فاكتور شدت پيامد زيست محيطي (S)

			گستردگي پيامد
			خارج از محدوده سازمان	داخل محدوده  سازمان
				زياد	نسبتاً زياد	كم	ناچيز
			اثرات پيامد مربوطه فراتر از محدوده سازمان بوده بر منطقه جغرافيايي و اكوسيستم محل قرارگيري موثر بوده است.	پيامد مربوطه در محدوده فراتر از منطقه سازمان قابل شناسايي و رديابي است	پيامد مربوطه در محدوده سازمان مربوطه قابل رديابي و شناسايي است	پيامد مربوطه در محدوده واحد مرتبط قابل رديابي و شناسايي ميباشد	پيامد مربوطه تنها در محل وقوع قابل شناسايي و رديابي ميباشد
شدت پيامد	خيلي زياد	سبب مرگ انسان و حيوانات, خسارت شديد به سرمايه هاي ملي و محيط زيست, آسيب و خسارت به ساختمانها	10	8 يا 9	7 يا 8	6 يا 7	5 يا 6
	زياد	سبب آسيب به انسان و حيوانات, خسارت به سرمايه هاي ملي و محيط زيست و سرمايه هاي جهاني(كاهش ضخامت لايه اوزون, انتشار گازهاي گلخانه اي, سبب تغيير در وضعيت آب و هوا و ... )	8 يا 9	7 يا 8	6 يا 7	5 يا 6	4 يا 5
	متوسط	اثر موضعي يا موقتي بر روي گياهان, خاك, آب/از بين بردن منابع طبيعي ومصرف انرژي	7 يا 8	6 يا 7	5 يا 6	4 يا 5	3 يا 4
	كم	باعث ناراحتي و خسارت جزيي و بسيار خفيف براي سلامتي انسان و حيوانات	6 يا 7	5 يا 6	4 يا 5	3 يا 4	2 يا 3
	ضعيف		5 يا 6	4 يا 5	3 يا 4	3-2	1

 

 

 

ب- تعيين ميزان احتمال وقوع پيامد زيست محيطي و امتياز دهي (فاكتورO ) طبق اطلاعات جدول 2.

 

جدول 2- گروه بندي و امتياز دهي فاكتور احتمال وقوع (O )

		ميزان دفعات تكرار يا بروز جنبه
		دائم-عادي	بسيار محتمل-عادي	محتمل-غير عادي	گاهگاهي-اضطراري	بندرت -اضطراري
		چندين بار در طول روز	هر دو روز يكبار	هفته اي يكبار	هر 15 روز يكبار	يكبار در هر ماه (يا بيشتر از يكماه)
مدت زمان وقوع	بسيار طولاني	10	8 يا 9	7 يا 8	6 يا 7	5 يا 6
	بيشتر از 6 ساعت
	طولاني	8 يا 9	7 يا 8	6 يا 7	5 يا 6	4 يا 5
	4 تا 6 ساعت
	متوسط	7 يا 8	6 يا 7	5 يا 6	4 يا 5	3 يا 4
	2 تا 4 ساعت
	كوتاه مدت	6 يا 7	5 يا 6	4 يا 5	3 يا 4	2 يا 3
	1 تا 2 ساعت
	ناچيز	5 يا 6	4 يا 5	3 يا 4	3-2	1
	كمتر از يك ساعت

 

پ- تعيين ميزان احتمال كشف و كنترل خطر (امتيازD) با توجه به كنترلهاي موجود و طبق اطلاعات جدول 3.

 

جدول 3- گروه بندي و امتيازدهي فاكتور كشف رخداد( Detection )

امتياز	شرح	احتمال كشف
10	با استفاده از كنترل ها و دستورالعمل هاي موجود غيرممكن است كه بتوان جنبه يا پيامد آن را شناسايي و كنترل كرد.	غير ممكن
7 تا 9	با استفاده از كنترل ها و دستورالعملهاي موجود احتمال كمي براي تشخيص و كنترل جنبه يا پيامد آن وجود دارد	كم
4 تا 6	با استفاده از كنترل ها و دستورالعملهاي موجود احتمال نسبي براي تشخيص و كنترل جنبه يا پيامد آن را وجود دارد	نسبي
2 تا 3	با استفاده از كنترل ها و دستورالعملهاي موجود احتمال زياد  براي تشخيص و كنترل جنبه يا پيامد آن را وجود دارد	زياد
1	با استفاده از كنترل ها و دستورالعملهاي موجود حتما" مي توان جنبه يا پيامد آن را شناسايي و كنترل كرد.	اطمينان بالا

 

ت- محاسبه عدد اولويت ريسك (RPN) به شرح زير:

 

RPN = S ´ O ´ D

 

 

پس از محاسبه RPN توسط كميته اصلي، اعداد ريسك بصورت نزولي مرتب مي گردد، بطوريكه با توجه به اطلاعات جدول 4 نسبت به مشخص نمودن جنبه هاي بارز و غير بارز اقدام لازم انجام مي شود و نتايج جهت هر گونه اقدام لازم توسط رئيس تضمين كيفيت در جلسه بازنگري براي ايشان ارسال مي گردد.

 

جدول 4- تعيين جنبه هاي بازر و غير بارز

سطح ريسك	وضعيت جنبه	اقدام لازم
RPN= A به بالا	جنبه بارز	با تعريف اهداف، تدوين دستورالعملها و يا انجام آموزش هاي لازم به همراه انجام پايش هاي ادواري تحت كنترل قرار گيرند. اقدامات در فرم تعريف و نتايج آن ثبت مي گردد و پس از انجام اعداد RPN جديد محاسبه ميگردد.
وجود الزام قانوني
RPN= كمتر از A	جنبه غير بارز	اقدامات بيشتري مورد نياز نيست ممكن است راه حلها و يا بهبودهايي كه هزينه كمتري داشته باشند مورد ملاحظه قرار بگيرند و براي حصول اطمينان از برقراري و حفظ كنترلهاي موجود نياز به پايش وجود دارد.

 

تبصره 1: سطح جنبه بارز يا A بر اساس منابع سازماني از قبيل مسائل تكنولوژيكي، انساني، مالي و ... توسط رئيس HSE و رئيس تضمين كيفيت به مديرعامل و نماينده مديريت پيشنهاد شده كه پس از تصحيح و تصويب آنها اجرايي مي شود.

تبصره 2: الزامات قانوني بايستي در ارزيابي ريسك ديده شده و رعايت گردند.

تبصره3 : سازمان مي تواند پس از طي يك دوره زماني مشخص و انجام اقدامات مختلف و كاهش اعدادRPN  و همچنين تغيير در منابع سازماني و غيره، عدد A را از طريق مكانيزم تبصره 1 تغيير دهد.

تبصره 4 : ريسك خطرات عمليات ستادي ادارات بصورت يكجا و براي كل ساختمانهاي سازمان انجام مي شود.

 

5-3-3- ارزيابي و مديريت جنبه هاي زيست محيطي:

اقدامات كنترلي و اصلاحي پس از انجام شناسايي و ارزيابي ريسك و بر حسب RPN تعيين و اولويت بندي مي شود.

تبصره 5 :  ريسك جنبه هاي بارز در فرم گزارش جنبه هاي بارز زيست محيطي به شماره ENV-FM-12 ثبت مي شوند. در اين فرم مي بايست با تعيين اقدامات اصلاحي لازم نسبت به هدفگذاري براي كاهش ريسك و تدوين دستورالعملهاي كنترل عملياتي و يا آموزشهاي لازم، اقدام مناسب انجام داد و پس از اجراي اقدامات مختلف ريسكها ي مورد نظر مجدداً مورد بررسي قرار گرفته و RPN جديد محاسبه شود.

 

5-4-بازنگري و به روز رساني مديريت ريسك:

بازنگري نتايج حاصل اين روش اجرايي بصورت ساليانه انجام مي شود. ضمناً به هنگام بازرسيهاي دوره اي و مميزيهاي زيست محيطي، شناسايي جنبه ها نيز صورت مي گيرد كه به نوبه خود مي تواند منجر به بازنگري نتايج اين روش اجرايي گردد. شايان ذكر است در صورتيكه واحد يا فعاليت جديدي به سازمان اضافه گردد يا تغيير در شرايط محيط كار، استقرار تجهيزات يا پرسنل صورت گيرد، حادثه زيست محيطي رخ دهد يا تغييري در قوانين و الزامات بوجود آيد، جنبه ها مجدداً مورد شناسايي و ارزيابي قرار مي گيرند.

 

---

[1] ) Failure Mode and Effective Analysis

[2] ) Environmental Aspect

[3] ) Environmental Affects

[4] ) Severity

[5] ) Likelihood

[6] ) Detection

[7] ) Risk Priority Number(RPN)